Vi Anh - Ngoại Giao Mỹ Không Thay Đổi

Cuộc bầu cử Mỹ giữa nhiệm kỳ TT Trump vào ngày 6 tháng 11 năm 2018 có một thay đổi khá lớn trong chánh quyền Mỹ. Đảng Dân Chủ đối lập chiếm Hạ viện liên bang, với 221 ghế, đảng Cộng Hòa chỉ 198 ghế trên tổng số 435 ghế của Hạ Viện. Nhưng Đảng Cộng Hoà cầm quyền vẫn còn giữ thế đa số ở Thượng Viện như trước mà còn tăng số ghế từ 51 có thể lên 54 trên tổng số 100 ghế. Dư luận chung của Mỹ và của các nước trên thế giới không ai lo ngại đường lối chánh sách đối ngoại của Mỹ sẽ thay đổi.

Ngoại Giao Mỹ Không Thay Đổi

Không phải vì đơn giản thích hay không thích TT Trump mà lo ngại Ông Già Gân Donald Trump đổi thay hay không. Trái lại thầm khen dân chúng Mỹ rất khôn khéo, nhiều kinh nghiệm dân chủ đã từng dùng lá phiếu củng cố nền dân chủ. Ít khi để cho một đảng, đảng cầm quyền nắm trọn bộ chánh quyền, nước Mỹ mất tinh thần hiến định Checks & Balances, cân đối kiểm sóat lẫn nhau có từ thời lập quốc do những nhà lập hiến đồng thuận như Thomas Jefferson, James Madison, Thomas Paine và John Adams đồng thuận và là “đồng tác giả” của Hiến Pháp Mỹ.

Đặc biệt kỳ bầu cử này dân chúng Mỹ chỉ dành cho Dân Chủ đối lập Hạ nghị Viện thôi, và vẫn tiếp giữ cho Cộng Hoà quyền đa số tăng cường ở Thượng Viện.

Thượng Viện vẫn do Cộng Hoà tiếp tục nắm, nắm chắc hơn nhờ Cộng Hoà thêm ghế. Cộng Hòa nắm, nên ngoại giao Mỹ không thay đổi gì đâu. Về học lý và thực tế, vì ngoại giao chánh yếu là do Hành pháp, tổng thống đại diện ngoại giao cho Mỹ, chớ không phải Quốc Hội, đặc biết là Hạ viện. Quyền phê chuẩn các bộ trưởng nội các, đại sứ, tướng lãnh quan trọng do TT Trump để cử và Thượng Viện, do Cộng Hoà kiểm soát, với đa số cao hơn trước bầu cử, phê chuẩn. Thêm quan trọng nữa là công ước, hiệp ước của Mỹ đều do tổng thống có sáng quyền lập ước và Thượng Viện phê chuẩn. TT có thể ban hành sắc lịnh, phủ quyết một số vấn đề do đối lập thường cầu Tối Cao Pháp Viện phán xét vi hiến, nhưng hiện nay tại TCPV tỷ số Bảo thủ, do Cộng hoà cử lớn hơn do Cấp Tiến Dân Chủ cử, 5 Bảo thủ/4 Cấp tiến.

Chuyện đảng đối lập chiếm đa số cả hai viện Quốc Hội Mỹ là chuyện bình thường, nhưng đối lập biến tổng thống thành ‘con vịt què’ cũng khó. Dân chúng Mỹ sẽ áp lực vì quyền lợi quốc gia, đòi hỏi Lập pháp và Hành Pháp phải sống chung với nhau, cùng lo giải quyết chuyện nước việc dân. Bên nào cứ lo tấn công như cản trở ngân sách, khiến nhà nước phải đóng cửa, coi như tự xé phiếu của phe mình trong kỳ bầu cử tới.

Mấy đời tổng thống tiền nhiệm trong trường hợp đảng đối lập nắm Quốc Hội, một hay lưỡng viện cũng phải sống chung. Thí dụ TT George W. Bush và TT Barack Obama cũng phải làm thế, phải thay đổi phần nào chính sách đối ngoại sau các cuộc bầu cử giữa kỳ hồi 2006 và 2010.

Báo Pháp không bị dị ứng bởi cuộc bầu cử Mỹ 6-11, có một số nhận xét, xin phép trích dẫn để rộng đường dư luận và nhận định. Tờ báo thiên hữu Le Figaro nhận định: «Trump có thế mạnh cho năm 2020». Chính quyền Trump đã vượt qua thử thách bầu cử giữa kỳ. Sự thắng lợi của phe Cộng Hòa ở Thượng Viện cho phép ông Trump hy vọng có được nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.

Báo Le Monde có bài xã luận «Sự ăn sâu bám rễ của trường phái Trump» nói về hai bài học rút ra từ kỳ bầu cử giữa kỳ Mỹ: nền dân chủ không thể bị hủy diệt. Sự tham gia của 114 triệu cử tri Mỹ đi bầu. Báo kinh tế Les Echos nhận định: «Trump sẽ phải lãnh đạo với một Quốc Hội bị chia rẽ.» Dân Chủ hy vọng Hạ Viện sẽ giúp họ gây được sức ép trên một số hồ sơ đối ngoại. Tuy nhiên, Le Figaro nhấn mạnh là khả năng thành công của phe Dân Chủ trong các hồ sơ trên là rất thấp. Tại Mỹ, tổng thống là người dẫn dắt chính sách ngoại giao, và Thượng Viện cũng có quyền hành hơn Hạ Viện trong những vấn đề này, nhất là về việc phê chuẩn các hiệp ước.”

Công tâm mà nói trong nửa nhiệm kỳ của TT Trump, Ông hoạt động ngoại giao cho Mỹ hơn cả một nhiệm kỳ TT Bush hay Obama. Từ khi lên cầm quyền, đường lối, hành động ngoại giao của Ông làm nhiều nước đồng minh cũng như đối tác chới với, không thể ngờ được. Nào là Ông đòi các nước có quân đội Mỹ đến bảo vệ hoà bình phải tăng tiền chung chịu quân phí với Mỹ. Liên Âu bực mình nhưng phải giải quyết yêu cầu công bằng ấy. TT Trump rút khỏi công ước khí Hậu quốc tế ở Paris vì quá bất công với Mỹ so với TC không đóng mà còn được hưởng trợ cấp tiền cải thiện dù TC xài điện than, xăng dầu ngang với Mỹ. Ông xù bỏ Hiệp Ước NAFTA ở Bắc Mỹ để làm lại cái mới là USMCA.

Ông điện thoại cho Nữ Tổng Thống Đài Loan, cho Bà quá cảnh tại Mỹ, lập toà đại sứ thực tế Mỹ ở Đài Bắc, bán vũ khí cả tỷ Mỹ Kim cho Đài Loan, cho chiến hạm Mỹ tuần tra Eo Biển Đài Loan, phớt lờ hiệp ước Mỹ Trung coi Đài Loan là một tỉnh của TQ. Đích thân Ông đi hội nghị với Kim Jong un để đàm phán về việc giải trừ vũ khí nguyên tử của chế độ CS mà TC từ lâu bảo vệ để làm trái độn giữa Mỹ và TC này. Với tư cách TT Mỹ trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, Ông kêu gọi chống Chủ Nghĩa Xã Hội tức chủ nghĩa CS và tại Hội Đồng Bảo an Ông tố cáo TC âm mưu xen vào bầu cử Mỹ. Mạnh mẽ nhứt, TT Trump mở cả cuộc chiến tranh thương mại chống TC, đòi công bằng giao thương cho Mỹ, mỗi năm Mỹ thiệt hại vào tay TC trên 500 tỷ và bị TC ăn cắp bản quyền, sở hữu trí tuệ cả 600 tỷ.

Phân tích cho thấy ngoại giao của TT Trump không thay đổi vì ảnh hưởng của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của TT Trump. Ô. Trump không thể “bán đồ nhi phế”, nửa đường bỏ cuộc chiến tranh thương mại chống TC đòi công bình giao thương cho Mỹ, đòi TC phải chấm dứt ăn trộm, ăn cắp sở hữu trí tuệ của Mỹ. Ông Trump cũng không thể chấm dứt cuộc thương lượng giải trừ nguyên tử của CS Bắc Hàn.

Nhưng phần lớn các nhà quan sát đều đưa ra một nhận xét chung là Donald Trump tiếp tục con đường mà ông đã vạch ra cho dù đa số tại Hạ Viện hoài nghi về thực tâm từ bỏ vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng. Trong quan hệ với Nga, đảng này kiên quyết đòi làm sáng tỏ sự thật về nghi án Moscow đã can thiệp vào bầu cử tổng thống Hoa Kỳ cách nay hai năm, giúp ông Trump đắc cử.

Nhưng trên tất cả các hồ sơ nhậy cảm mà chánh quyền Trump đã dấn thân quá sâu, không lý do gì TT Trump nhượng bộ vì khả năng can thiệp của đảng Dân Chủ khá hạn hẹp. Bởi về mặt kỹ thuật, tại Mỹ chính sách đối ngoại thuộc thẩm quyền của tổng thống, và trong lĩnh vực ngoại giao, quyền hạn của Thượng Viện lớn hơn so với của Hạ Viện. Với kết quả bầu cử vừa qua phe Cộng Hòa của tổng thống Trump đã củng cố vị thế tại Thượng Viện.

Đi sâu hơn về nội dung hồ sơ nóng bỏng nhất hiện nay là chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, không chỉ có nội bộ đảng Cộng Hòa mà bên Dân Chủ cũng bị chia rẽ về cuộc đối đầu giữa hai nền kinh tế số 1 và số 2 thế giới. Trả lời hãng tin Anh, Reuters, dân biểu Eliot Angel, người có nhiều khả năng đứng đầu Ủy Ban Đối ngoại tại Hạ Viện Mỹ trong nhiệm kỳ sắp tới, nhìn nhận Washington cần thận trọng với Bắc Kinh. Một tiếng nói có trọng lượng khác của đảng Dân Chủ là ông Adam Schiff còn đi xa hơn khi cho rằng ông có cùng quan điểm với bên đảng Cộng Hòa và cần đưa ra các biện pháp trừng phạt Bắc Kinh và xem Trung Quốc là một mối đe dọa đối với an ninh Mỹ.

Như vậy, sẽ là không tưởng nếu hy vọng rằng đa số mới ở Hạ Viện Mỹ có thể thúc đẩy bình thường hóa quan hệ kinh tế và mậu dịch giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc. Hơn nữa, thương mại cũng là một hồ sơ mà tổng thống Hoa Kỳ có thể can thiệp mà không cần có đồng thuận của Hạ Viện.

Kể cả hồ sơ nhậy cảm khác đối với công luận Mỹ là chính sách nhập cư: xây một bức tường trên đường biên giới giữa Mỹ và Mexico vẫn là một dự án ám ảnh ông Trump. Theo lời giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu về Mỹ thuộc trường London School of Economics, ông Peter Trubowitz, thất bại của đảng Cộng Hòa ở Hạ Viện có nguy cơ thúc đẩy tổng thống Donald Trump lại càng quyết liệt hơn nữa về chính sách di dân.

Trả lời Reuters, một nhà ngoại giao xin được dấu tên không loại trừ khả năng trong nửa cuối nhiệm kỳ, chính sách ngoại giao của tổng thống Mỹ thứ 45 còn táo bạo hơn nữa. Đương đầu với quốc tế có thể là một trong những chiêu bài của Donald Trump để chuẩn bị ra tranh cử cho một nhiệm kỳ thứ hai vào năm 2020./.

Vi Anh

(Việt Báo)