Quân đội Venezuela : Chia rẽ ?

Thông tín viên Le Monde ở Caracas hôm nay phân tích về « Sự ủng hộ mong manh của quân đội Venezuela đối với ông Nicolas Maduro ». Các sĩ quan cao cấp vẫn trung thành với tổng thống, nhưng quân đội thì chia rẽ.

Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro trong cuộc mít-tinh tại một căn cứ quân sự ở Caracas ngày 30/01/2019.

Ba nhóm khác nhau trong quân đội Venezuela

Một ngày sau khi lãnh tụ đối lập Juan Guaido tuyên bố tổng thống tự phong hôm 23/1, hình ảnh bộ trưởng Quốc Phòng Vladimir Padrino, xung quanh là hơn một chục tướng lãnh, xuất hiện trên truyền hình để khẳng định ủng hộ tổng thống Nicolas Maduro, tỏ ra là một quân đội đoàn kết.

Tuy nhiên sự dàn cảnh này không che giấu được sự bất bình trong quân đội : bốn âm mưu nổi dậy đã được phát hiện trong năm 2018, 23 quân nhân bị bắt giam. Ba ngày trước khi tướng Padrino lên ti vi, 27 vệ binh quốc gia nổi loạn tại một trại lính ở khu phố Cotiza, phía bắc Caracas. Họ công khai bày tỏ sự phẫn nộ, khẳng định gia đình mình không còn gì để ăn, kêu gọi truất phế ông Maduro.

Chưa đầy một tuần sau, tướng không quân Francisco Yanez loan báo trên mạng là ông rời quân ngũ và đi lưu vong. Ngày 9/2, đến lượt đại tá lục quân Ruben Alberto Paz trong một video kêu gọi công nhận thủ lãnh đối lập Juan Guaido. Tuy đến nay chưa được hưởng ứng, nhưng ít nhất những sự kiện này cho thấy những vết rạn nứt trong quân đội.

Theo nhà báo Sebastiana Barraez chuyên nghiên cứu về quân đội Venezuela, có ba nhóm khác nhau trong lực lượng 365.000 quân này. Nhóm ủng hộ chế độ chiếm đa số trong các tướng lãnh và sĩ quan, còn những người bất mãn và đối lập rất nhiều trong số những người lính trẻ và hạ sĩ quan. Nhóm thứ ba là đại đa số quân nhân thất vọng với chủ nghĩa Chavez. Bà Barraez cho biết đây là « một đa số không đứng về phía nào, sẽ không cầm súng để bảo vệ Maduro, nhưng cũng không lật đổ chế độ ».

Lạm phát tướng lãnh, tham nhũng lan tràn

Trong « Kế hoạch Bolivar 2000 », tức chương trình phát triển được đề ra vào tháng 2/1999, Hugo Chavez đã trao cho 23 tướng lãnh những quyền hành lẽ ra dành cho thống đốc. Họ phụ trách những dự án tái thiết và cơ sở hạ tầng, và một số sĩ quan cao cấp khác được giao những khoản ngân sách. Theo báo cáo của tổng kiểm tra, có đến 21/73 tướng lãnh được giao quyền trong kế hoạch này dính líu đến các vụ biển thủ công quỹ.

Hugo Chavez để mặc, vì lý do chiến thuật, hoặc vì sợ. Sau vụ đảo chính bất thành ngày 11/04/2012, ông Chavez quy tụ quanh mình nhiều tướng lãnh với tiêu chí duy nhất là trung thành, bất chấp có năng lực hay không. Sau khi ông Chavez qua đời năm 2013, người kế nhiệm Nicolas Maduro càng tăng thêm sức mạnh cho quân đội : hàng trăm sĩ quan được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng.

Số tướng lãnh lên đến 1.200 người, gấp đôi so với quân đội Mỹ, được giao nắm các lãnh vực béo bở như dầu lửa, quặng mỏ, nhập khẩu thực phẩm. Năm 2017, gần phân nửa các bộ trưởng quan trọng trong chính phủ là tướng quân đội nhưng nay chỉ còn một phần tư. Chuyên gia Rocio San Miguel giải thích : « Các bộ không còn tiền, nên họ chẳng muốn làm nữa ».

Tình hình vẫn căng tại các doanh trại quân đội

Theo hai chuyên gia San Miguel và Barraez, quân đội vẫn chờ đợi một giải pháp khác, và lần đầu tiên từ nhiều năm qua, khuôn mặt mới nổi là Juan Guaido có thể đáp ứng. Đề nghị khoan hồng của thủ lãnh đối lập tỏ ra thu hút, nhưng quân đội quá chia rẽ để có thể cùng ngả về phía này hay phía khác. Đe dọa trừng phạt của Liên Hiệp Quốc cũng gây hoang mang cho những quân nhân từng tham gia đàn áp, các sĩ quan liên can đến buôn lậu và ma túy.

Trong những tuần lễ gần đây, trường hợp những người lính chỉ trích chế độ bị tra tấn cho thấy Sebin, cơ quan an ninh vẫn giám sát nghiêm ngặt ; đồng thời chứng tỏ tình hình căng thẳng tại các trại lính. Thế nên không phải là tình cờ khi ông Nicolas Maduro liên tục đi thăm binh lính. Ông đến Fort Paramacay ở Carabobo, nơi xảy ra khởi nghĩa vũ trang tháng 8/2017. Cuối tháng Giêng, tổng thống xuất hiện tại một căn cứ ở bang Aragua, và trước đó hôm 10/1 đã ra lệnh tập trận quy mô lớn năm ngày mà theo ông là để chuẩn bị chống xâm lược.

Còn hiện giờ, viện trợ nhân đạo là vấn đề trung tâm : đại đa số quân nhân không muốn từ chối nhận vì chính họ cũng bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng.

Biểu tình ồ ạt ở thủ đô theo lời kêu gọi của đối lập

Đặc phái viên của Le Figaro tại Caracas cho biết « Dân Venezuela vào cuộc với ông Guaido ». Họ đã xuống đường đông đảo hôm qua để đòi hỏi viện trợ nhân đạo phải được phân phối.

Ngay từ 10 giờ sáng, đại lộ Francisco de Miranda bắt đầu đầy người. Đám đông cố dàn xếp với nhau : phân nửa mặt đường được dành cho hàng ngàn chiếc xe gắn máy, phân nửa còn lại chen chúc hàng trăm ngàn người biểu tình đi bộ. Cứ mỗi mười phút, métro lại nhả ra một đoàn bất tận những người phản đối ông Maduro. Ngay trên bến xe điện ngầm, những khẩu hiệu chống chế độ đã được hô vang. Thậm chí có lần một người xướng lên « Maduro ! » thì đám đông đáp lời « Cone de du madre ! » - một câu mà tờ báo nói rằng không thể dịch nghĩa !

Không có một kênh truyền hình nào đưa tin về lời kêu gọi của thủ lãnh đối lập Juan Guaido, lại càng không có bất kỳ hình ảnh nào về cuộc biểu tình phản kháng quy mô đang diễn ra trên đại lộ. Tất cả các đài đều do nhà nước hoặc những người thân cận chế độ nắm giữ. Ở trạm Chacao, một người biểu tình cho biết họ xuống đường để đòi cho đưa vào viện trợ nhân đạo. « Rất nhiều người bệnh hiện không có thuốc chữa. Chúng tôi mong muốn thay đổi một cách hòa bình, không bạo lực lẫn chiến dịch quân sự ».

Trong khi biểu tình phản đối tập trung tại Chacao, ở khu phố Enero thân chế độ có lăng Hugo Chavez, thân nhân binh sĩ kín đáo đến nhận các « Clap ». Đó là những thùng carton thực phẩm do Nhà nước phân phối, gồm bột mì, gạo, nui, dầu ăn, đường, cá hộp, sữa bột. Josefin và Carlos cho biết thùng « Clap » này giúp cả nhà trụ được một tuần. Gia đình có bốn người đi làm nhưng vẫn không đủ sống, may mắn là có một người chị ở Mỹ gởi tiền về nuôi. Dù thuộc tầng lớp được tương đổi ưu ái, họ hết sức cần hàng viện trợ, và vẫn lặng lẽ tham dự các cuộc biểu tình chống Maduro, với mũ kéo xuống che mặt để tránh bị hàng xóm và dân phòng nhận diện.

Chuyến hàng đầu tiên cho phụ nữ, trẻ em đã vượt được biên giới

Trong bài « Venezuela đang chờ đợi viện trợ nhân đạo », La Croix đưa tin thủ lãnh đối lập Guaido hôm qua gây ngạc nhiên khi loan báo đoàn xe chở hàng viện trợ đầu tiên đã vào được Venezuela.

Ông Guaido không nói về xuất xứ của chuyến hàng, cũng như làm cách nào hàng đã vượt qua biên giới, chỉ cho biết số hàng này gồm 1,7 triệu thùng sản phẩm dành riêng cho trẻ em và 4.500 hộp thực phẩm bổ sung cho phụ nữ mang thai. Chủ tịch hiệp hội bác sĩ nhi khoa Huniades Urbina trước đó đã báo động 78% trẻ em Venezuela đang có nguy cơ bị suy dinh dưỡng, nhiều em bé chỉ còn da bọc xương. Một phóng sự của AFP cho biết có trường hợp một bé bị bệnh viện Maracay từ chối tiếp nhận vì ngỡ rằng đã tử vong. Một hộp sữa cho trẻ sơ sinh ở Venezuela có giá ngang với ba tháng lương tối thiểu !

Nhiều nước châu Âu cũng như Hoa Kỳ, Canada cho biết sẵn sàng viện trợ dược phẩm và thực phẩm. Một kho hàng đã được thành lập tại Cucuta ở Colombia, nhưng đoàn xe chở hàng bị ông Maduro cho chận lại trên cầu Tienditas. Brazil loan báo mở một kho hàng thứ hai tại bang Roraima gần biên giới, nơi đã tiếp đón hàng mấy chục ngàn người tị nạn Venezuela. Hôm thứ Hai 11/2, đối lập mở trang web voluntariosxvenezuela.com dành cho những người tình nguyện phân phối hàng viện trợ, và không đầy 24 giờ đã có trên 90.000 người đăng ký.

« Chúng tôi không phải là lạc đà ! »

Nhật báo công giáo cũng nói về một khía cạnh khác trong cuộc sống thường nhật của người dân thủ đô Venezuela : « Cascaras sống theo nhịp độ lịch cúp nước ». Do hệ thống cấp nước không được bảo trì, nước máy tại Venezuela chỉ có trung bình hai ngày trong tuần. Ảnh minh họa cho bài báo là người biểu tình giơ cao biểu ngữ « 70 ngày không có nước, chúng tôi không phải là lạc đà ! »

Nước máy ở Venezuela rẻ nhất châu Mỹ la-tinh vì bao cấp, thấp hơn từ 4.000 đến 27.000 lần so với các nước khác ! Tuy nhiên chi phí để đưa nước đến thủ đô Caracas ở độ cao 1.000 mét là rất lớn, và Nhà nước không có tiền để duy tu hệ thống phân phối nước. Người dân phải tổ chức lại cuộc sống theo lịch cúp nước một cách khốn khổ, người giàu thì thuê đào giếng khiến mực nước ngầm tụt xuống đe dọa lún sụt. Nhưng người ta phẫn nộ vì trong khi nước sinh hoạt thiếu thốn đến như thế, ông Maduro vẫn viện trợ nhiều hàng hóa trong đó có 300.000 lít nước quý giá cho Cuba khi nước anh em bị ảnh hưởng bởi một trận lốc xoáy.

Nạn bài Do Thái, Venezuela, Iran : Tựa chính báo Pháp

Nạn bài Do Thái, tình hình Venezuela, 40 năm Cách mạng Hồi giáo Iran, đó là các chủ đề được báo Pháp hôm nay 13/02/2019 quan tâm nhiều nhất. Le Figaro chạy tựa trang nhất « Nước Pháp phẫn nộ vì những hành động bài Do Thái gia tăng ». « Các hành vi bài Do Thái tăng đến 74% », tít của Le Monde. Trên nền đen, Libération chạy chữ đỏ « Bài Do Thái » với con số « 74% » màu trắng thật to. Tờ báo kể ra một số ví dụ: chữ thập ngoặc trên chân dung triết gia Simone Veil, những cây trồng để tưởng nhớ Ilan Halimi - một thanh niên Do Thái bị sát hại dã man – bị cưa ngang. La Croix trong bài xã luận nhấn mạnh « Tất cả chúng ta đều có liên quan », cho rằng chống lại tình trạng này cũng là chiến đấu chống mọi dạng thù hận.

Les Echos chú ý đến việc « Cải cách y tế trải qua thử nghiệm đầu tiên » khi bộ trưởng Agnès Buzyn hôm nay trình bày dự luật trước nội các. La Croix nhìn sang châu Mỹ la-tinh, chạy tựa « Venezuela được truyền nước biển ».

Thụy My

(RFI)