Vì đâu nạn nhân COVID-19 tăng vọt sau khi quan trường Hồ Bắc có biến?

Dịch bệnh ‘viêm phổi Vũ Hán’ do virus corona chủng mới (COVID-19) đã lan rộng ở Hồ Bắc. Sau khi thay thế Bí thư Tỉnh ủy Hồ Bắc và Bí thư Thành phố Vũ Hán, chính quyền Hồ Bắc đã báo cáo số liệu theo tiêu chuẩn chẩn đoán mới được sửa đổi. Theo đó vào ngày 12/2, số trường hợp nhiễm COVID-19 trong toàn tỉnh tăng mới 14.840 trường hợp. Có lý giải rằng nguyên nhân của tình trạng này là do quan chức mới không muốn trở thành vật thế thân chịu họa. Dù vậy, việc đẩy số liệu lên cao này có phải là giải pháp?

Tân Bí thư Tỉnh ủy Hồ Bắc Ứng Dũng (trái) và Bí thư Thành phố Vũ Hán Vương Trung Lâm (phải) (Ảnh: Internet)

Sáng ngày 13/2, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) chính thức tuyên bố bổ nhiệm ông Ứng Dũng (Thị trưởng Thượng Hải) làm Bí thư Tỉnh ủy Hồ Bắc thay ông Tưởng Siêu Lương (Jiang Chaoliang), còn ông Vương Trung Lâm (Bí thư thành phố Tế Nam) làm Bí thư thành phố Vũ Hán thay ông Mã Quốc Cường. Ngay lập tức sau khi có lãnh đạo mới, số ca nhiễm COVID-19 mới tăng vọt lên 14.000 và số ca tử vong tăng vọt lên tới 254 người, trong khi ngày hôm trước số trường hợp mắc bệnh mới ở Hồ Bắc chỉ là 1.638. Giới chức trách lý giải, sở dĩ như vậy là do công tác điều tra các trường hợp nghi ngờ trước đó và việc điều chỉnh lại kết quả chẩn đoán bệnh, nghĩa là việc số liệu thay đổi lớn này là vì thay đổi trong tiêu chí chẩn đoán bệnh.

Quan mới không muốn chịu họa thay quan cũ?

Theo thông báo, với kế hoạch chẩn đoán và điều trị mới, tỉnh Hồ Bắc sẽ tiến hành điều tra các trường hợp nghi ngờ trước đó và xem xét lại kết quả chẩn đoán. Đối với chẩn đoán lâm sàng, chỉ cần bác sĩ kiểm tra bệnh cho bệnh nhân và phân loại triệu chứng, không nhất thiết phải qua xét nghiệm dải xét nghiệm axit nucleic để xác định loại bệnh và lập kế hoạch điều trị. Trong trường hợp viêm phổi do COVID-19, một trường hợp nghi ngờ có đặc điểm như chẩn đoán hình ảnh viêm phổi đã xem như ca bệnh được chẩn đoán lâm sàng, nghĩa là chẩn đoán đã được xác nhận.

Sau khi áp dụng chẩn đoán lâm sàng, các trường hợp bị nhiễm và tử vong vì COVID-19 ở Hồ Bắc đã tăng vọt.

Tình trạng đột biến về số liệu này càng làm dấy lên làn sóng chất vấn về thực trạng bất cập trong tính toán trước đó của cơ quan chức năng về nạn nhân của COVID-19. Nhiều người khẳng định hiện tượng cho thấy còn nhiều nạn nhân của COVID-19 chưa được xác nhận cũng như đưa vào số liệu báo cáo công luận.

Đối với thao tác thay đổi dữ liệu này, có suy tính về khả năng quan chức mới lên thay phải điều chỉnh số liệu vì không muốn lại phải gánh tai họa thay người tiền nhiệm.

Vì sau buổi họp báo hôm 10/2, tuyên bố của ông Mã Quốc Cường – cựu Bí thư thành phố Vũ Hán, đã bị dư luận chỉ trích vẫn dối trá che giấu sự thật. Ông Mã cho biết tại họp báo rằng cơ quan chức năng đã kiểm tra 99% người dân Vũ Hán, toàn bộ 1.499 bệnh nhân chẩn đoán mức nghiêm trọng đã được đưa vào bệnh viện.

Hôm 12/2, ông Trần Nhất Tân (Chen Yixin), phó Ban chỉ đạo phòng chống dịch COVID-19 Trung ương và đồng thời là Thư ký trưởng Ban Chính pháp Trung ương ĐCSTQ chỉ ra rằng tình hình dịch bệnh ở Hồ Bắc và Vũ Hán vẫn rất nghiêm trọng, khó lường. Vấn đề số liệu đưa vào vào [công bố] không phản ánh thực tế số lượng người nhiễm bệnh ở Vũ Hán và quy mô lây lan chưa được ước tính chính xác. Theo tính toán của các bên liên quan, số người bị nhiễm COVID-19 tiềm ẩn hoặc chưa thể thống kê ở Vũ Hán có thể vẫn còn lớn hơn nhiều.

Vậy là ngay sau khi thay quan chức mới thì số liệu được đẩy lên tăng vọt. Nhà bình luận người Mỹ gốc Hoa là ông Hà Thanh Niên bình luận rằng quan chức mới lên thay vì không muốn tiếp tục bị họa như người tiền nhiệm nên yêu cầu công bố số liệu thực tế. Dù vậy, ông cũng cho rằng con số công bố tăng vọt này vẫn còn bị ‘chiết khấu’ giảm bớt đi nhiều.

Thời báo New York dẫn lời chuyên gia Rabinowitz tại Trung tâm phòng chống đại dịch và an ninh y tế toàn cầu thuộc Đại học Washington, ông cho biết những thay đổi trong phương pháp chẩn đoán có thể khiến việc theo dõi dịch bệnh càng trở nên khó khăn hơn, làm việc kiểm soát dịch bệnh gian nan hơn. Khi thông tin bệnh dịch từ Trung Quốc tăng lên hạ xuống bất thường như vậy càng làm công tác quản lý rủi ro bị hỗn loạn.

Neil Ferguson, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Hoàng gia Luân Đôn (Anh) cũng chỉ ra dữ liệu chỉ đại diện cho những trường hợp nhiễm COVID-19 nghiêm trọng nhất, mức tối thiểu có lẽ chỉ khoảng 10% trường hợp bệnh được chẩn đoán chính xác. Theo báo cáo của ông Ferguson, trong số 19 trường hợp bị COVID-19 tại Vũ Hán thì có lẽ chỉ một trường hợp được cơ quan chức năng ĐCSTQ đưa vào số liệu báo cáo.

Công luận có chỉ ra thực tế sự lây lan của tình hình dịch bệnh tại Trung Quốc ngày càng khó xử lý, nguyên nhân chính là do giới quan chức tại các cấp của ĐCSTQ đều tìm cách che giấu sự thật, việc thay thế quan chức khác chỉ là giải pháp tình thế mà thôi, không thể thay đổi được từ gốc.

Vấn đề thể chế chính trị tại Trung Quốc

Trước đó, trong một lần trả lời phỏng vấn của CCTV (Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc), ông cựu Thị trưởng thành phố Vũ Hán Chu Tiên Vượng đã cho biết rằng việc thông báo về dịch bệnh phải được cấp trên ủy quyền. Mới đây, trang web của chính quyền Vũ Hán (Cnhan) đã đăng một bài biện hộ, theo đó chỉ ra từ tháng 12 ông Chu Tiên Vượng đã thông báo tình hình liên quan cho Bộ y tế Trung Quốc, ban chuyên gia cũng đã đến Vũ Hán để điều tra và đưa ra kết luận sơ bộ. Bài viết cho biết Thị trưởng Chu chỉ làm theo ý kiến của chuyên gia.

Đài RFI (Tiếng nói nước Pháp) có bình luận rằng việc Chu Tiên Vượng can đảm như thế là vì đã biết thân phận như ‘cá nằm trên thớt’, không còn đường thoát, thay vì ngoan ngoãn chịu trận thì thà liều mạng tố cáo ngược lại trung ương. Với cách này, nếu may có thể được Bắc Kinh miễn tội, còn nếu chịu tội thì dù sao công luận cũng hiểu được ông chỉ làm theo lệnh của trung ương. Có nhận định rằng dù động thái của ông Chu Tiên Vượng khá ranh mãnh, nhưng Bắc Kinh vẫn sẽ tìm được danh mục tội trạng dành cho Chu.

Thực tế, sau SARS năm 2003, chính quyền ĐCSTQ đã xây dựng một hệ thống tiên tiến để báo cáo các vụ dịch lớn, như các bệnh truyền nhiễm. Hệ thống này có thể báo cáo trực tiếp với chính quyền trung ương mà không cần phải thông qua các tầng lớp quan chức, bác sĩ chuyên gia hoặc bệnh viện phát hiện ổ dịch .

Theo RFI, việc cho rằng chính quyền Hồ Bắc hoặc Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh của ĐCSTQ ngăn chặn thông tin là hoàn toàn “không phù hợp thực tế”. Có 3 lý do có thể xảy ra trong việc Bắc Kinh để sau 20 ngày mới hành động đối với dịch bệnh. Một là Bắc Kinh thiếu nhạy cảm với tình hình dịch bệnh, hoặc cho rằng tình hình không đến mức độ đáng ngại, cùng lắm thì vài người chết, có gì đáng ngại. Thứ hai, trong thời điểm đàm phán thương mại Mỹ-Trung đang nóng bỏng, có thể Bắc Kinh muốn đợi cho hoàn tất đàm phán. Thứ ba, Bắc Kinh có thể giống như các quan chức ở Hồ Bắc, hy vọng được đón năm mới vui vẻ, đồng thời tổ chức xong “lưỡng hội” tốt đẹp.

Trong một lần trả lời phỏng vấn vào ngày 11/2, ông Vương Tín Hiền (Wang Xinxian), Viện trưởng Viện Đông Á tại Đại học Chính trị Quốc gia Đài Loan chuyên về các vấn đề xã hội ở Trung Quốc Đại Lục cho biết, dịch bệnh đã phơi bày toàn bộ những vấn đề của bộ máy chính trị Trung Quốc Đại Lục. Có thể Tập Cận Bình đã sớm được thông báo về dịch bệnh COVID-19, nhưng vào thời điểm Trung Quốc và Mỹ đang ký hiệp định thương mại giai đoạn đầu, còn ông Tập lại tập trung quyền lực vào mình, vì vậy khi dịch bệnh vẫn còn trong giai đoạn mơ hồ thì hiển nhiên không nằm trong quan tâm hàng đầu của Tập Cận Bình. Để dịch bệnh rơi vào thực trạng như hiện nay, nguyên nhân quan trọng nhất là do vấn đề về thể chế của ĐCSTQ.

Tuyết Mai

(Trí thức VN)