Tin lành về hiệu quả của vaccine của Pfizer làm cho người ta đặt câu hỏi về miễn dịch cộng đồng (tức herd immunity). Câu hỏi là bao nhiêu người trong cộng đồng cần phải miễn dịch? Câu trả lời không đơn giản, vì tuỳ thuộc vào hệ số lây nhiễm (R0) và hiệu quả của vaccine. Bây giờ thì chúng ta đã biết hiệu quả của vaccine, nên câu trả lời đã có: 76%.
Miễn dịch cộng đồng
Ý tưởng miễn dịch cộng đồng chắc là bắt đầu từ thế kỉ 17. Thời đó, người ta đã phát hiện một qui luật quan trọng về nhiễm và miễn nhiễm. Những người sống sót hay bình phục sau một lần bị nhiễm bởi một virus, thì sau này người đó không còn bị nhiễm virus đó nữa. Lí do miễn nhiễm là vì người đó đã xây dựng được một hệ miễn dịch có thể chống lại virus đó trong tương lai.
Một cách khác để cơ thể có hệ thống miễn dịch mạnh hơn là tiêm vaccine. Chẳng những vaccine không gây bệnh mà còn kích thích hệ thống miễn dịch để sản sinh kháng thể tiêu diệt virus. Do đó, đứng trên quan điểm dịch tễ học, tạo ra miễn nhiễm từ vaccine là chiến lược tương đối an toàn.
Tiêm ngừa cho bao nhiêu phần trăm dân số?
Câu hỏi quan trọng là xác định tỉ lệ tiêm chủng phải cao bao nhiêu để đủ 'nội lực' cộng đồng chống trả lại dịch bệnh. Vấn đề này trở thành vấn đề của mô hình dịch tễ. Mô hình này học rất đơn giản, và có thể tóm tắt bằng phương trình như sau:
[Dịch bệnh bộc phát] + [Tiêm vaccine P người] = [Bảo vệ cộng đồng]
Tỉ lệ tiêm chủng (tạm gọi là P) tùy thuộc vào mức độ lây lan của dịch. Mức độ lây lan của dịch có thể mô tả bằng hệ số lây nhiễm R0. Từ đó, ngưỡng 'tối ưu' của miễn dịch cộng đồng, kí hiệu là T, có thể ước tính bằng công thứ sau đây:
T = 1 - 1/R0.
Trong đó, T là phần trăm trong cộng đồng cần được tiêm ngừa để ngăn chận sự lây lan của dịch bệnh; R0 là hệ số lây lan. Dĩ nhiên, công thức trên dựa vào một giả định rất quan trọng là tiêm vaccine có thể bảo vệ tuyệt đối (100%). Nhưng trong thực tế thì mức độ hiệu quả của đa số vaccine không có cao như 100%, mà thường là 50-80% hay cao lắm là 90% như Pfizer báo cáo vài ngày trước [1]. Do đó, ngưỡng tối ưu T cần phải được hiệu chỉnh cho mức độ hiệu quả của vaccine (tạm kí hiệu là VE):
Tc = T / VE
Chúng ta biết rằng vaccine của Pfizer có hiệu quả VE = 90%. Chúng ta cũng biết rằng hệ số lây lan R0 tính từ nhiều nghiên cứu là 3.17 [2]. Từ đó, số người cần được tiêm vaccine để tạo cộng đồng miễn dịch là:
Tc = (1 - 1/3.17) / 0.90 = 0.76
Như vậy, chúng ta cần phải tiêm cho 76% dân số để tạo miễn dịch cộng đồng.
Dĩ nhiên, không thể một sớm chiều mà đạt được con số 76%; cần một thời gian ít nhứt là một năm. Giả dụ như hiệu quả của vaccine được duy trì trong vòng 2 năm (cái này cần phải nghiên cứu mới biết) thì số người được tiêm ngừa phải cao hơn con số 76%, phải cỡ 85%.
PS: Xin mời đọc bài của tôi trên medium:
https://tuanvnguyen.medium.com/the-real-meaning-of-90...
____
[1] https://www.pfizer.com/.../pfizer-and-biontech-announce...
[2] http://www.jds-online.com/.../6-jds-A+Meta+Analysis+for...
https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1118943788552937
Không có nhận xét nào