Những người thành công nhất không phải là những người tài năng nhất mà chỉ là những người may mắn nhất – đây là phát hiện từ một nghiên cứu dùng một mô hình máy tính về tạo dựng cơ nghiệp để xem xét về tại sao có một số người lại rất giàu. Phát hiện nầy có những hệ lụy đến việc làm sao xã hội có thể tối đa hóa lợi tức trên nhiều loại đầu tư.
Sự phân phối của cải tuân theo một mô hình nổi tiếng đôi khi được gọi là quy tắc 80:20 – 80% của cải thuộc sở hữu của 20 phần trăm người dân. Thật vậy, một báo cáo vào năm 2017 kết luận rằng chỉ 8 người có tổng tài sản tương đương với 3,8 tỷ người nghèo nhất thế giới.
Quy tắc 80:20 này dường như xảy ra ở mọi xã hội ở mọi quy mô. Đó là một khuôn mẫu đã được nghiên cứu kỹ càng. Khuôn mẫu nầy được gọi là quy luật quyền lực được hình thành trong một loạt các hiện tượng xã hội. Nhưng việc phân phối của cải là một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất vì nó đặt ra các vấn đề về sự công bằng và xứng đáng. Tại sao rất ít người nên có quá nhiều của cải?
Câu trả lời thông thường là chúng ta đang sống trong một thể chế coi chuộng tài năng, trong đó mọi người được khen thưởng vì tài năng, trí thông minh, và nỗ lực của họ, v.v. Theo thời gian, nhiều người nghĩ, cách coi chuộng và khen thưởng dựa trên tài năng chuyển thành sự phân bổ của cải mà chúng ta quan sát được (ví dụ như quan sát 80:20), mặc dù liều lượng may mắn có thể đóng một vai trò nào đó.
Nhưng có một vấn đề với ý tưởng và cách suy nghĩ như vậy: trong khi phân phối của cải tuân theo quy luật quyền lực, thì phân phối kỹ năng của con người thường tuân theo một phân phối chuẩn đối xứng về một giá trị trung bình. Ví dụ, trí thông minh, được đo bằng các bài kiểm tra IQ, tuân theo mô hình này. Chỉ số IQ trung bình là 100, nhưng không ai có chỉ số IQ rất thấp (ví dụ như 5 hay thấp hơn) hay rất cao (ví dụ như 1.000 hay cao hơn).
Điều này cũng đúng với nỗ lực, được đo bằng giờ làm việc. Một số người làm việc nhiều giờ hơn mức trung bình và một số người làm việc ít hơn, nhưng không ai làm việc nhiều hơn một tỷ lần giờ hơn bất kỳ ai khác.
Tuy nhiên, khi nói đến phần thưởng cho công việc, một số người có tài sản gấp hàng tỷ lần những người khác. Hơn nữa, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người giàu nhất nói chung không phải là những người tài năng nhất theo các thước đo khác.
Vậy thì những yếu tố nào xác định cách các cá nhân trở nên giàu có? Có phải chăng cơ hội có thể đóng một vai trò lớn hơn bất kỳ ai mong đợi? Và làm thế nào để những yếu tố này, dù chúng là gì, có thể được khai thác để biến thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn và công bằng hơn?
Cuối cùng chúng ta cũng có câu trả lời nhờ công trình nghiên cứu của Alessandro Pluchino tại Đại học Catania ở Ý và các đồng nghiệp của ông. Nhóm nghiên cứu Pluchino đã tạo ra một mô hình máy tính về tài năng của con người và cách mọi người sử dụng nó để khai thác các cơ hội trong cuộc sống. Mô hình cho phép nhóm nghiên cứu xem xét vai trò và đóng góp của cơ hội trong quá trình này.
Kết quả của nghiên cứu Pluchino có vẻ rất đáng ngạc nhiên đến độ mở rộng tầm mắt của nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực nầy. Mô hình của Pluchino tái tạo chính xác sự phân bổ của cải trong thế giới thực. Nhưng những cá nhân giàu có nhất không phải là những người tài năng nhất (mặc dù họ phải có một mức độ tài năng nhất định). Họ lại là những người may mắn nhất. Và điều này có ý nghĩa quan trọng đối với cách xã hội có thể tối ưu hóa lợi nhuận mà họ nhận được cho các khoản đầu tư vào mọi thứ từ kinh doanh đến khoa học.
Mô hình của Pluchino và đồng nghiệp rất đơn giản. Nó bao gồm N người (thí dụ như N = 1 triệu người), mỗi người có một mức độ tài năng nhất định (ví dụ như kỹ năng, trí thông minh, khả năng, v.v.). Tài năng này được phân bổ bình thường xung quanh một số mức trung bình, với một số độ lệch tiêu chuẩn. Vì vậy, một số người được mô phỏng trong mô hình Pluchino với tài năng hơn mức trung bình và một số kém hơn, nhưng không ai là người có tầm cỡ tài năng vượt trội quá xa mức trung bình so với bất kỳ ai khác.
Đây là kiểu phân bổ tương tự đối với các kỹ năng khác nhau của con người, hoặc thậm chí là các đặc điểm như chiều cao hoặc cân nặng. Một số người cao hơn hoặc nhẹ hơn mức trung bình, nhưng không ai có nặng như con kiến hay cao như tòa nhà lầu. Thật vậy, tất cả chúng ta đều khá giống nhau.
Mô hình máy tính của Pluchino biểu đồ mỗi cá nhân trong vòng đời làm việc là 40 năm. Trong thời gian này, các cá nhân trải qua các sự kiện may mắn mà họ có thể khai thác để tăng tài sản của mình nếu họ đủ tài năng.
Tuy nhiên, họ cũng gặp những biến cố không may mắn khiến tài sản của họ bị giảm sút. Những sự kiện này xảy ra một cách ngẫu nhiên.
Vào cuối 40 năm, nhóm Pluchino xếp hạng các cá nhân theo sự giàu có và nghiên cứu các đặc điểm của những người thành công nhất. Nhóm nầy cũng tính toán sự phân bổ của cải. Sau đó, nhóm nầy lặp lại mô phỏng nhiều lần để kiểm tra độ chắc chắn của kết quả.
Khi nhóm xếp hạng các cá nhân theo sự giàu có, sự phân bổ của cải giống hệt như những gì được thấy trong các xã hội trong thế giới thực. “Quy tắc ‘80 -20’ được tôn trọng, vì 80% dân số chỉ sở hữu 20% tổng số vốn của xã hội, trong khi 20% dân còn lại sở hữu 80% vốn”, the báo cáo về nghiên cứu bởi nhóm của Pluchino.
Điều đó có thể không đáng ngạc nhiên hoặc không công bằng nếu 20% dân giàu có nhất hóa ra lại là những người tài năng nhất. Nhưng đó không phải là điều đã xảy ra. Những người giàu có nhất thường không phải là những người tài năng nhất. Nhóm Pluchino cho biết: “Thành công tối đa không bao giờ trùng khớp với tài năng tối đa và ngược lại.”
Vậy nếu không phải là tài năng, thì yếu tố nào khác gây ra sự chênh lệch trong phân bổ của cải? Pluchino cho biết: “Mô phỏng của chúng tôi cho thấy rõ ràng rằng một yếu tố như vậy chỉ là may mắn thuần túy.”
Nhóm nghiên cứu Pluchino cho thấy điều này bằng cách xếp hạng các cá nhân theo số sự kiện may mắn và không may mắn mà họ trải qua trong suốt 40 năm sự nghiệp của họ. Pluchino nói: “Rõ ràng là những cá nhân thành công nhất cũng là những người may mắn nhất, và những người kém thành công hơn cũng là những người kém may mắn nhất."
Phát hiện nầy của nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với xã hội. Vậy thì chiến lược hiệu quả nhất để khai thác vai trò của vận may hay cơ hội trong sự thành công trong xã hội là gì?
Nhóm Pluchino nghiên cứu vấn đề này trên quan điểm tài trợ nghiên cứu khoa học, một vấn đề rõ ràng là gần gũi với ngành nghiên cứu của họ. Hơn nữa, các cơ quan tài trợ nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới quan tâm đến việc tối đa hóa lợi tức đầu tư của họ trong khoa học. Thật vậy, Hội đồng Nghiên cứu Châu Âu đã đầu tư 1,7 triệu đô la vào một chương trình nghiên cứu về vai trò của sự may mắn trong khám phá khoa học - và nghiên cứu làm sao vai trò nầy có thể được khai thác để cải thiện kết quả đầu tư và tài trợ.
Hóa ra là nhóm Pluchino đã sẵn sàng để trả lời câu hỏi này. Nhóm nầy đã sử dụng mô hình của họ để khám phá các loại sách lược tài trợ khác nhau để xem sách lược tài trợ nào tạo ra lợi nhuận tốt nhất khi tính đến vai trò của yếu tố may mắn.
Nhóm đã nghiên cứu ba sách lược tài trợ cho khoa học: 1) kinh phí nghiên cứu được phân bổ đồng đều cho tất cả các nhà khoa học, 2) kinh phí được phân phối ngẫu nhiên cho một nhóm nhỏ các nhà khoa học; hoặc 3) kinh phí được ưu đãi cho những người đã thành công nhất trong quá khứ. Sách lược tài trợ nào trong số này là tốt nhất?
Hóa ra, sách lược mang lại lợi nhuận tốt nhất là sách lược số 1 - chia đều kinh phí cho tất cả các nhà nghiên cứu. Và các sách lược tốt nhất thứ hai và thứ ba liên quan đến việc phân phối kinh phí một cách ngẫu nhiên cho 10% hoặc 20% các nhà khoa học.
Trong những sách lược này, các nhà khoa học có thể tận dụng tốt nhất những khám phá tình cờ mà họ thực hiện theo thời gian. Trong nhận thức muộn màng, rõ ràng là thực tế một nhà khoa học đã thực hiện một khám phá cơ hội quan trọng trong quá khứ không có nghĩa là anh ta hoặc cô ta có nhiều khả năng thực hiện một khám phá trong tương lai.
Một cách tiếp cận tương tự cũng có thể được áp dụng để đầu tư vào các loại hình doanh nghiệp khác, chẳng hạn như doanh nghiệp nhỏ hoặc lớn, khởi nghiệp công nghệ, giáo dục hay đào tạo kỷ năng.
Nguồn: MIT Technology Review. If You’re So Smart, Why Aren’t You Rich? Turns Out It’s Just Chance. June 2022; Available from: https://getpocket.com/explore/item/if-you-re-so-smart-why-aren-t-you-rich-turns-out-it-s-just-chance?utm_source=pocket-newtab.
Không có nhận xét nào