(nguồn: Diễn Đàn Thế Kỷ)
Trùng Dương
Tháng 4 năm 2023
Nhà văn, nhà báo Trùng Dương
Vào buổi sáng ngày 1 tháng 5 cách đây 48 năm, tôi thức dậy trong căn lều nhà binh mới dựng hôm trước trong trại Camp Pendleton ở Nam California, cỏ còn cao quá đầu gối, chỉ mới có tôi và hai đứa con nhỏ, 9 và 2 tuổi. Mấy mẹ con được lùa vào đây nửa đêm hôm trước từ chiếc xe buýt đón chúng tôi đến từ Guam tại phi trường Los Angeles. Tôi nhìn ra những ngọn đồi thoai thoải phủ thảm hoa vàng giữa cái lạnh rơi rớt từ mùa đông vừa qua, nghe trong đầu câu hát: Lòng thật bình yên mà sao buồn thế / Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ…
Có điều tôi không đang khóc. Mắt tôi ráo hoảnh. Tôi nhìn vào chính tôi, vào hồn của mảnh đất Miền Nam thân yêu, nơi tôi lớn lên từ năm 1954 sau khi cha mẹ tôi mang chúng tôi 11 anh chị em chạy nạn Cộng sản vào lập nghiệp. Đây cũng là nơi ra đời của một quốc gia mới mẻ, mang tên Việt Nam Cộng Hòa, được sự hỗ trợ tận tình của một Hoa Kỳ thời hậu đệ nhị Thế chiến đã trở nên hùng mạnh nhất thế giới, và của các bạn đồng minh trong khối tự do, những quốc gia đã chịu ơn nước Mỹ giúp tái thiết thời hậu chiến. Không thể phủ nhận, đã hẳn, Hoa Kỳ thoạt kỳ thủy đã có chủ ý coi VNCH là “tiền đồn cuối cùng” để ngăn chặn làn sóng đỏ tưởng bách chiến bách thắng hồi ấy.
Song người Việt Miền Nam chúng ta coi đây là cơ hội ngàn năm một thuở để xây dựng một xã hội tự do dân chủ thực sự đầu tiên trong lịch sử của hàng ngàn năm, nếu không là sống trong chế độ quân chủ chuyên chế thì là bị đô hộ bởi ngoại nhân. Người Miền Nam không coi nhẹ nền Cộng hòa còn rất phôi thai này. Trong khói lửa mịt mù và một bối cảnh chính trị nhiều biến động, họ vẫn kiên trì xây dựng và vun sới cho mảnh đất tự do nhỏ bé này.
Sau 20 năm dựng nước trong một bối cảnh chính trị bất ổn và một cuộc chiến đẫm máu đã lấy đi hàng triệu sinh mạng cả dân lẫn quân, kết cuộc là cuộc đại di tản lần thứ hai cho những người may mắn chạy thoát gọng kìm Cộng sản ngày một siết chặt tự do sau cái ngày oan nghiệt 30 tháng 4.
Hàng vạn ngàn người không may mắn đã liều mạng vượt biên và bỏ mình trong rừng sâu hay ngoài biển cả. Hàng ngàn vạn người khác của chế độ Cộng hòa đã bị lùa vô các trại tập trung cưỡng bách lao động mọc lên nhan nhản khắp vùng đất nước, trong một cuộc tận diệt nhân tài của đất nước. Nhiều người đã bỏ mạng. Họ là những quân dân cán chính, trí thức, khoa học gia, kỹ sư, bác sĩ, chuyên gia, văn nghệ sĩ – phần lớn tình nguyện đi trình diện hy vọng sau khi được “cải tạo học tập” họ sẽ được phép mang khả năng giúp xây dựng đất nước. Điều đó đã không xẩy ra trong một chế độ đòi hỏi “hồng hơn chuyên.”
Tổng thống Kennedy có lần đã nói: “Chiến thắng có cả trăm ông cha và thất bại trở thành mồ côi” (Victory has a hundred fathers and defeat is an orphan). Người Việt Miền Nam, dù lưu vong hay còn ở quê nhà, thẩy đều đã trở thành “mồ côi”.
Nhiều thập niên qua, chúng ta đã sống trong thầm lặng, chịu đựng hiểu lầm và nhục nhã, cố gắng dồn mọi nghị lực vào việc xây dựng lại đời sống trên mảnh đất quê hương thứ hai, trong khi nuôi dậy con cái, vun sới gia đình, và có một dạo còn cung cấp cho người thân, bằng hữu còn kẹt lại sống thiếu thốn mọi sự. Vào giờ rảnh rỗi và dịp cuối tuần, chúng ta tập hợp nhau, người bàn chuyện quang phục quê hương; kẻ nói chuyện bảo tồn lịch sử và văn hóa đã bị Cộng sản tàn phá, hủy hoại ở quê nhà–một phương thức quang phục quê hương khi các giá trị dân tộc và nhân bản đang trên đà thoái hóa nơi quê nhà. Những hoạt động này đã giúp nối kết người Việt hải ngoại không chỉ ở Mỹ mà còn ở khắp thế giới lại với nhau.
Những nỗ lực phục hưng văn hoá Miền Nam, phần lớn tự nguyện, phải nói là phong phú, xuất hiện dưới hình thức sách báo, băng đĩa nhựa, hình ảnh, bầy bán khắp nơi. Những tác phẩm bị Cộng sản cấm đoán, tịch thu, đốt hủy cũng đã được chụp và tái bản ở hải ngoại, ngay cả những bộ sách của thời tiền chiến được tái bản ở Miền Nam trước 1975 cũng theo chân chúng ta ra hải ngoại. Và hồi ký đủ loại đề tài phong phú của nhiều người viết thuộc mọi thành phần trong và ngoài nước, đặc biệt là các hồi ký của nhiều người đã từng là đảng viên Cộng sản nay tỉnh ra.
Từ ngày kỹ thuật Internet ra đời cách đây gần 30 năm, sinh hoạt văn hóa này càng nở rộ. Trong bài này, tôi sẽ, trước hết giới thiệu sơ qua những trang điện tử hiện lưu giữ một số lượng đáng kể sách báo xuất bản thời Cộng hoà. Sau đó là công trình nghiên cứu tổng quát về công cuộc kiến quốc trong thời Cộng hoà, qua các lãnh vực kinh tế, chính trị, quân sự, xã hội, giáo dục và văn học nghệ thuật của một quốc gia chậm tiến vừa thoát khỏi 100 năm đô hộ bởi ngoại nhân–những thành quả dù còn rất khiêm tốn này đã diễn ra trong vỏn vẹn có hai thập niên.
Các trang Web lưu trữ sách báo Việt Nam Cộng Hoà
Hầu hết các công trình phục hồi, số hoá và phổ biến sách báo của một Miền Nam tự do từ trên 40 năm nay, đã được thực hiện do lòng yêu mến, trân trọng một di sản văn học nghệ thuật nhân bản hiếm hoi đã bị Cộng sản ngông cuồng khai tử khi họ chiếm được Miền Nam. Đó là những công trình hoàn toàn do tự nguyện cũng như tự tài trợ.
Kho Sách Xưa lưu trữ một số báo Miền Nam.
– Cũng hoàn toàn do tự nguyện và tự tài trợ là công trình của anh Võ Phi Hùng, cựu học sinh Petrus Ký khoá 1967-74 sang Mỹ du học từ đầu năm 1975, ngành kỹ sư điện, trước khi biến cố 30 tháng Tư xẩy ra. Về hưu gần đây, anh Hùng “vì yêu đọc sách báo và muốn phổ biến cho việc tham khảo các báo chí Việt Nam đã phát hành ở Miền Nam trước năm 1975” nên đã bỏ công sức và thì giờ ra thực hiện. Công trình này đặc biệt ở chỗ hầu như chưa ai đã cất công đi chụp lại các báo đã xuất bản ở Miền Nam. Qua thư viện công tại địa phương anh ở, tiểu bang Virginia, anh nhờ mượn các cuộn microfilm báo xuất bản thời Cộng hòa của thư viện Cornell ở New York, đồng thời lục trên Thư viện Quốc Gia tại Pháp để tải xuống các báo xuất bản thời còn Pháp thuộc.
“Làm việc này trước hết là cho cá nhân tôi, để giúp tìm hiểu đích xác hơn về lịch sử cận đại Việt Nam dưới thời Pháp độ hộ nước ta, và sự thất bại của chính thể VNCH trước sự xâm lược của Cộng sản,” anh Hùng tâm sự trong một điện thư. “Qua báo chí VN, ta có thể tìm đọc các bài tường thuật thực trạng yếu kém trong xã hội, chia rẽ phân hoá của các tôn giáo, phe nhóm trong chánh trường, và tệ hại nhất là sự quá lệ thuộc sống nhờ vào viện trợ kinh tế và quân sự từ người Mỹ. Từ đó để đối chiếu với các sách báo của người Pháp (qua Thư Viện Quốc Gia Pháp, BnF) và của người Mỹ trong hai thời kỳ nói trên. Và để đối chiếu, không thể nương tựa vào một nguồn duy nhất, thành ra tôi phải đi tìm và làm lại nhiều tờ báo của cùng thời kỳ. Biết nhiều người không có cơ may được đọc, nên tôi không muốn giữ nó làm tài liệu riêng và muốn phổ biến cho mọi người cùng biết.”
http://ndclnh-mytho-usa.org/KhoChuaSachCu.htm
Hơn cả sở thích cá nhân và nỗ lực tìm câu trả lời cho thắc mắc lịch sử của mình, công trình của Võ Phi Hùng còn giúp cho các thế hệ Việt tương lai, tại hải ngoại cũng như trong nước, cơ hội nhìn thấy Việt Nam đã có một thời báo chí hoàn toàn do tư nhân làm chủ trong một bầu không khí tương đối tự do. Dù những khó khăn về mọi phương diện, báo chí Miền Nam đã từng có lúc hành xử vai trò của cơ chế tự trao, đó là Đệ tứ quyền, để đòi hỏi chính quyền tôn trọng hiến pháp, hành xử minh bạch và công bằng trong việc điều hành quốc sự, như trong cuộc tranh đấu của báo giới Miền Nam cho quyền tự do ngôn luận vào cuối năm 1974.
– Việt Nam Thư Quán. Theo thông cáo dán tại đây, thì đây là là “một thư viện online vô vị lợi, sách báo trong thư viện được: Các thành viên của diễn đàn đánh máy và gửi lên,” hoặc “Sưu tầm từ các nguồn khác nhau, hoặc do tác giả và các bạn hảo tâm gửi tặng.”
Người coi thư viện cũng nói thẳng thừng là “Sách trên thư quán chỉ có thể đọc Online và được để ở các Định dạng: Text, PDF, Epub, Audio, Image.” Cũng theo VNTQ, Trang Truyện hiện có 14672 tác phẩm tại 734 trang, thấy có nhiều sách Miền Nam trước 1975. Sách được sắp xếp theo thứ tự thời gian gửi lên, có thể kiếm dưới tên tác giả hoặc tựa sách.
– Viet Messenger – Truyện Miền Nam Truớc 1975. Viet Messenger có thể nói là một trong những nơi lưu trữ sách tiếng Việt nhiều tuổi nhất và có riêng một khu dành cho Sách Truyện Miền Nam trước 1975, như screenshot dưới. Kho sách này có chức năng Tìm kiếm hoặc bằng tên tác giả, hoặc bằng tựa sách. Có cuốn cho tải xuống, hoặc dạng PDF hoặc ePub. Cũng có nhiều cuốn phải đọc tại chỗ. Nhưng dù đọc hay tải xuống, khách phải đăng ký mới được vào.