Phan Minh Anh/Tạp chí Luật Khoa
Chuỗi cây xăng PTT và chuỗi quán Cafe Amazon là hai trong nhiều thương hiệu Thái Lan nổi tiếng ở Campuchia. Ảnh: Chor Sokunthea/Khmer Times.
Chiến dịch tẩy chay không chỉ gây ra những hệ lụy sâu rộng đối với kinh tế Thái Lan và Campuchia mà còn đe doạ chuỗi cung ứng khu vực.
Trong bối cảnh căng thẳng biên giới leo thang, dù Bangkok và Phnom Penh đã thống nhất đình chiến, chiến dịch tẩy chay hàng hóa và dịch vụ Thái Lan tại Campuchia vẫn tiếp diễn và đang gây tổn thương cho các doanh nghiệp Thái Lan hoạt động tại quốc gia láng giềng.
Cụ thể, các chiến dịch như “Khmer yêu Khmer” (Khmer love Khmer) [1] và “Tẩy chay sản phẩm Thái” (Boycott Thai Products) [2] đã lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội, khiến các thương hiệu lớn của Thái Lan như PTT (Petroleum Authority of Thailand, tập đoàn dầu khí lớn của Đông Nam Á) và Cafe Amazon phải che logo và thương hiệu để tránh phản ứng dữ dội từ người tiêu dùng Campuchia.
Theo Nikkei Asia, lượng khách ở một trạm xăng PTT tại Phnom Penh giảm từ 500 xuống còn khoảng chục người mỗi ngày, trong khi nhân viên Cafe Amazon phải đối mặt với lo ngại về an toàn cá nhân. Thậm chí, một loạt trạm xăng do chủ sở hữu Campuchia vận hành đang “làm mới thương hiệu” (rebranding) đồng loạt bằng cách chuyển thương hiệu sang Peace Petroleum Cambodia (PPC). [3] Bước đi này nhằm cho thấy thông điệp giảm lệ thuộc vào nguồn cung từ Thái Lan và nêu cao lòng tự hào dân tộc của người dân Campuchia.
Các thương hiệu Thái Lan khác, chẳng hạn như nước tăng lực Carabao, các cửa hàng tiện lợi 7-Eleven thuộc sở hữu của Tập đoàn CP (Charoen Pokphand Group) và Tập đoàn SC (Siam Cement Group), cũng chịu ảnh hưởng tương tự từ làn sóng tẩy chay này. [4]
Cuộc tẩy chay đang lan rộng và diễn biến phức tạp, với những rủi ro và tác động sâu rộng. Về lâu dài, nó có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng khu vực, đặt ra câu hỏi về khả năng phục hồi kinh tế của cả hai quốc gia trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang khó khăn.
Liệu hoạt động thương mại của hai nước này nói riêng, và khu vực Đông Nam Á nói chung sẽ chịu tổn thương ra sao trước làn sóng tẩy chay này?
Thương mại Thái Lan – Campuchia trước biến động chính trị
Hai quốc gia láng giềng có mối quan hệ kinh tế chặt chẽ, với thương mại song phương đạt 4,29 tỷ USD vào năm 2024, tăng 15,5% so với mức 3,71 tỷ USD của năm 2023. [5]
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Thái Lan gồm đồ uống, phụ tùng ô tô và xe máy, động cơ và máy móc nông nghiệp; tất cả chiếm hơn 30% tổng kim ngạch xuất khẩu.
Các mặt hàng nhập khẩu chính từ Campuchia bao gồm sắn, phế liệu kim loại (nhôm và đồng), và dây điện. Những mặt hàng này là thiết yếu cho các ngành thức ăn chăn nuôi, tái chế và điện tử của Thái Lan. [6]
Tuy nhiên, từ tháng 7/2025, nhập khẩu từ Thái Lan vào Campuchia giảm 44% [7] do chiến dịch tẩy chay của Campuchia và do động thái siết chặt kiểm soát tại cửa khẩu Aranyaprathet-Poipet. [8]
Sau khi Campuchia tuyên bố đóng hai biên giới Choub Korki và Choam tại tỉnh Udor Meanchey với Thái Lan vào tháng Bảy, Tổng cục Hải quan và Thuế tiêu thụ đặc biệt (GDCE) của nước này đã ban hành danh sách hàng hóa Thái Lan bị cấm vào ngày 16/7, bao gồm rau, trái cây, xăng, dầu diesel, dầu mỏ lỏng và khí nitơ lỏng, dầu nhiên liệu và nhiên liệu máy bay (Jet-A1). [9]
Việc “ngăn sông, cấm chợ” khiến hàng loạt lĩnh vực của cả hai nước phải chịu ảnh hưởng nặng nề. Về năng lượng, việc ngừng xuất khẩu nhiên liệu từ Thái Lan, đặc biệt qua các trạm PTT, buộc Campuchia phải tìm nguồn cung từ các thị trường khác, chẳng hạn như Việt Nam và Singapore, làm tăng chi phí logistics 30% và thời gian vận chuyển tăng 40%. [10]
Lĩnh vực hàng tiêu dùng không thể thoát khỏi các tác động tiêu cực. Các sản phẩm như đồ uống Carabao và thực phẩm từ Tập đoàn CP đối mặt với nguy cơ mất thị phần tại Campuchia, nơi hàng Thái từng chiếm ưu thế nhờ giá thấp và sự tin cậy về chất lượng. [11]
Nguyên liệu thô cũng là lĩnh vực cần được quan tâm. Campuchia nhập khẩu vật liệu xây dựng và phân bón từ Thái Lan, nhưng việc tẩy chay khiến các công ty như Siam Cement có thể chịu áp lực về biên lợi nhuận (margin pressure) nếu chi phí lao động tăng, theo đó phải chuyển hướng sang các thị trường khác, gây gián đoạn chuỗi cung ứng. [12]
Nếu xung đột kéo dài ba tháng, Thái Lan có thể mất 40-50 tỷ baht, tương đương 1,2-1,5 tỷ USD, thu nhập từ hoạt động xuất khẩu qua biên giới Campuchia.. Trong khi Campuchia cũng phải chịu thiệt hại về hoạt động du lịch cũng như phải đau đầu giải quyết vấn đề việc làm cho hơn 250.000 lao động tại Thái Lan. [13]
Chiến dịch tẩy chay về lý thuyết có thể tạo cơ hội cho Campuchia phát triển sản phẩm nội địa và nâng cao ý thức của người dân về việc ưu tiên sử dụng hàng trong nước. Tuy nhiên, do Phnom Penh có truyền thống phụ thuộc vào hàng hóa Thái Lan, khiến việc thích ứng về tâm lý và chính sách trở nên bất khả thi trong giai đoạn trước mắt, mà đòi hỏi một quá trình lâu dài.
Tình hình Thái Lan cũng không khả quan là bao. Làn sóng tẩy chay hàng hóa Thái tiếp diễn bất chấp các nỗ lực hạ nhiệt cũng buộc các thương hiệu Thái Lan hoạt động tại Campuchia phải tạm dừng các chiến dịch tiếp thị và quảng cáo.
Trong khi đó, các khảo sát cũng cho thấy người tiêu dùng Campuchia ở cả hai nước là đối tượng chịu tác động mạnh từ hệ lụy của làn sóng này. [14] Bởi lẽ, các mặt hàng bị ảnh hưởng chủ yếu là đồ uống, vật liệu xây dựng và mặt hàng bán lẻ nhằm thu hút khách du lịch Campuchia đến Thái Lan, và cộng đồng Campuchia sinh sống tại xứ sở chùa vàng. [15]
Cơ hội và thách thức
Về phía Campuchia, làn sóng tẩy chay hàng Thái vốn là cơ hội để thúc đẩy sản xuất nội địa và giảm phụ thuộc vào các mặt hàng của Thái Lan. Tuy nhiên, năng lực sản xuất nội địa của Campuchia chưa đủ để thay thế hàng Thái, đặc biệt trong các ngành năng lượng và thực phẩm chế biến.
Nith Kosal, trợ lý nghiên cứu thuộc Viện Phát triển nguồn lực Campuchia (CDRI), nhận định rằng Campuchia vẫn chưa sẵn sàng cắt đứt quan hệ với Thái Lan trong toàn bộ chuỗi cung ứng của mình, vì sản xuất trong nước vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu. [16]
Đặc biệt là khi, trong ngắn hạn, việc chuyển sang các nhà cung cấp từ Việt Nam hoặc Trung Quốc có thể làm tăng chi phí và gây lạm phát, ảnh hưởng đến người tiêu dùng Campuchia, vốn đã quen với hàng Thái giá rẻ.
Đối với Thái Lan, thiệt hại không chỉ dừng ở việc mất thị phần tại Campuchia mà còn ở chi phí cơ hội, khi mà các nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại nước này có thể chuyển hướng sang các quốc gia láng giềng có nền chính trị ổn định hơn như Việt Nam hoặc Indonesia.
Các khu kinh tế đặc biệt (SEZ) dọc biên giới Thái Lan, vốn được hưởng ưu đãi từ Ủy ban Đầu tư Thái Lan (BOI), cũng đối mặt với nguy cơ mất sức hút đầu tư do bất ổn. [17]
Dù Thái Lan có thể tận dụng các tuyến vận tải biển và hàng không để giảm thiểu thiệt hại, nhưng chưa rõ lựa chọn này có thể hữu ích đến mức nào khi mà chiến dịch tẩy chay vẫn tiếp diễn, và nguy cơ xung đột có thể tái bùng phát.
Tác động đến chuỗi cung ứng khu vực
Cuộc tẩy chay hàng hóa Thái tại Campuchia và động thái đóng cửa khẩu biên giới giữa hai nước này không chỉ gây nên tác động cho nền kinh tế của mỗi nước, mà còn làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng xuyên biên giới ở quy mô khu vực.
Lấy ví dụ, các nhà sản xuất linh kiện ô tô và điện tử Nhật Bản như Toyota Tsusho và Nidec đều hoạt động tại các khu vực biên giới Campuchia và phụ thuộc vào linh kiện từ Thái Lan để lắp ráp tại Campuchia. Do đó, sự gián đoạn gây ra tình trạng thiếu hụt linh kiện, ảnh hưởng đến dây chuyền lắp ráp và việc giao hàng đúng hạn. [18]
Một số công ty đã đổi hoạt động vận chuyển sang các tuyến hành trình thay thế, như di chuyển qua Lào hoặc Việt Nam. Nhưng điều này khiến họ phải đối diện với chi phí tăng và thời gian vận chuyển kéo dài. Theo ước tính của AInvest, chi phí vận tải cho tuyến đường mới có thể tăng đến 30%. [19]
Trong khi đó, việc đóng cửa các cửa khẩu biên giới làm gián đoạn 1,2 tỷ USD kim ngạch thương mại song phương hàng năm giữa Thái Lan và Campuchia, đồng thời “làm tê liệt hoạt động thương mại xuyên biên giới về nông sản, năng lượng và hàng tiêu dùng”, theo báo cáo từ AInvest cho biết. [20]
Hơn nữa, việc Campuchia cấm nhập khẩu các mặt hàng từ Thái Lan, bao gồm rau quả và dầu mỏ, đã đẩy các công ty như PTT Group vào thế khó, buộc họ phải chuyển hướng sang các nhà cung cấp như Việt Nam và Malaysia.
Sự gián đoạn này gây một số tác động tiêu cực về dài hạn, khiến cơ hội các công ty này chọn quay trở lại đầu tư trở nên thu hẹp hơn, ngay cả khi làn sóng tẩy chay và xung đột chấm dứt. Bởi tình hình hiện tại đã làm tăng giá nông sản tại Campuchia, ảnh hưởng đến người tiêu dùng lẫn nền kinh tế địa phương về sức mua và thói quen tiêu dùng, đồng thời làm giảm niềm tin của nhà đầu tư vào các khu vực biên giới. [21]
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) Thái Lan và các nhà cung cấp địa phương ở các tỉnh biên giới cũng bị ảnh hưởng, khi phải đối mặt với nguy cơ đình trệ sản xuất do các trạm kiểm soát biên giới đóng cửa. [22]
Cần làm gì để hóa giải thế bế tắc?
Làn sóng tẩy chay vốn là hệ quả của một tình thế ngoại giao phức tạp và nan giải, xuất phát từ xung đột biên giới căng thẳng và mâu thuẫn bén rễ từ lâu giữa hai nước.
Mâu thuẫn và xung đột là câu chuyện không thể giải quyết một sớm một chiều. Tuy nhiên, vẫn có những giải pháp khả thi và có thể cân nhắc để hóa giải những hệ lụy mà nền kinh tế lẫn đời sống người dân hai nước đang hứng chịu.
Để giảm thiểu tác động, cả hai nước cần hành động nhanh chóng. Campuchia nên đầu tư vào năng lực sản xuất nội địa, đặc biệt trong nông nghiệp và hàng tiêu dùng, để giảm phụ thuộc vào Thái Lan.
Trong khi đó, các doanh nghiệp Thái Lan cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường ngoại giao kinh tế để khôi phục lòng tin.
Trước mắt, việc thiết lập cơ chế phối hợp khẩn cấp giữa các quan chức biên giới và đại diện thương mại có thể giúp đưa ra thông báo về tình hình gián đoạn, giảm thiểu thiệt hại cho doanh nghiệp.
Quan trọng hơn, cả hai bên cần tránh để chủ nghĩa dân tộc, đặt biệt là những tin giả hay thông tin sai lệch đang lan tỏa chóng mặt trên mạng xã hội, chi phối các quyết định kinh tế, vì điều này có thể gây tổn hại lâu dài cho chuỗi cung ứng khu vực. [23]
Cuộc tẩy chay hàng Thái Lan tại Campuchia là lời cảnh báo về sự mong manh của chuỗi cung ứng trong bối cảnh bất ổn địa chính trị. Dù không nên phóng đại mức độ thiệt hại, nhưng nếu không được kiểm soát, những tổn thương hiện nay có thể kéo dài và làm xáo trộn thương mại song phương, khiến chi phí logistics và giá cả hàng hóa tăng cao, ảnh hưởng đến hàng triệu người tiêu dùng và lao động ở cả hai nước.
NguồnTẩy chay hàng Thái Lan ở Campuchia
Không có nhận xét nào