BIỂN ĐÔNG , Bùi Phạm Thành , ĐSLV
Monday, September 22, 2025
Gần đây, tình hình Biển Đông lại trở nên nóng bỏng, chiếm nhiều tin hàng đầu trên báo chí và nhất là các trang tin điện tử.
Tưởng cũng nên nhắc lại một chút nguyên nhân, có tính cách lịch sử, gây tranh chấp và biến động của khu vực biển Thái Bình Dương này.
Nguyên nhân lịch sử:
Thập niên 1930: Những người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Hoa đã vẽ ra đường chữ U ở Biển Đông để đáp trả việc Pháp sáp nhập quần đảo Trường Sa vào vùng thuộc địa của họ ở Đông Dương.
1947: Bộ Nội vụ Trung Hoa Dân Quốc chính thức công bố bản đồ chi tiết các yêu sách của họ trên Biển Đông, bao gồm một đường chữ U với 11 đoạn.
1949: Chủ nghĩa dân tộc dưới sự lãnh đạo của Tưởng Giới Thạch bị đảng cộng sản Trung Hoa của Mao Trạch Đông đẩy lui qua đảo Đài Loan.
1952: Sau khi Đảng Cộng sản giành chiến thắng trong Nội chiến Trung Quốc và thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, họ đã công bố một bản đồ sửa đổi với chín đoạn. Hai đoạn đã bị xóa bỏ ở Vịnh Bắc Bộ được xem như một cử chỉ thân thiện đối với Bắc Việt Nam Cộng sản. Bản vẽ chín đoạn bao gồm nhiều khu vực chồng lấn với các yêu sách chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei đối với các đảo và vùng biển có tài nguyên thiên nhiên phong phú, nghề cá và các tuyến đường thương mại quan trọng. Các khu vực tranh chấp chính bao gồm quần đảo Trường Sa, quần đảo Hoàng Sa và bãi cạn Scarborough.
Từ năm 2009 trở đi: Trung cộng tiếp tục sử dụng đường chín đoạn để khẳng định các yêu sách về chủ quyền của họ ở Biển Đông, vấp phải sự phản đối ngoại giao từ các nước trong khu vực.
Phán quyết pháp lý quốc tế: Năm 2016, Tòa Trọng tài Thường trực tại The Hague đã phán quyết rằng các yêu sách chủ quyền mở rộng của Trung cộng qua đường chín đoạn không có cơ sở pháp lý theo UNCLOS (Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển). Trung cộng đã bác bỏ phán quyết này, trong khi Philippines vẫn kiên quyết giữ nguyên.
Những diễn biến và leo thang gần đây
"Kế hoạch khu bảo tồn thiên nhiên" của Trung cộng: Gần đây, quốc hội Trung cộng đã phê duyệt việc thành lập một "khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia" tại bãi cạn Scarborough (Trung cộng gọi là Đảo Hoàng Nham, Đài Loan gọi là Đảo Dân Chủ, và Philippines gọi là Bãi Yên Bình). Trung cộng coi đây là một hành động bảo vệ môi trường; Philippines lập luận rằng đây là một trò hề hoặc một cái cớ để củng cố quyền kiểm soát và hạn chế quyền hoạt động gần khu vực về đánh cá và giao thông đường biển.
Va chạm hàng hải
Mấy ngày qua, tin tức về các "va chạm hàng hải" trong khu vực, được đôi bên (Trung cộng - Philippines) công bố:
Lực lượng bảo vệ bờ biển của Trung cộng tuyên bố đã thực hiện "các biện pháp kiểm soát" đối với các vi phạm của tàu Philippines gần bãi cạn Scarborough.
Philippines cáo buộc lực lượng bảo vệ bờ biển Trung cộng đã sử dụng vòi rồng chống lại một tàu đánh cá của Philippines (BRP Datu Gumbay Piang), gây hư hại và làm bị thương một thủy thủ đoàn. Dĩ nhiên là Trung cộng đã đưa ra những biện minh khác về vấn đề này.
Các cuộc tập trận hải quân giữa Philippines và Hoa Kỳ, cũng như các đồng minh khác, ngày càng rõ ràng hơn để đáp trả các hành động của Trung cộng. Dĩ nhiên là Trung cộng đã lên tiếng phản đối, gọi đây là sự "khiêu khích", và kêu gọi đồng minh của Philippines không nên can dự vào "việc riêng" của khu vực.
Trong khi Philippines áp dụng chính sách công khai các hành động của Trung cộng (quấy rối, diễn tập, va chạm, phong tỏa) nhằm nâng cao nhận thức quốc tế và gây áp lực pháp lý cũng như ngoại giao. Thì Trung cộng đã mạnh mẽ đưa ra Luật Cảnh Sát Biển, cho phép lực lượng cảnh sát biển sử dụng vũ lực trong một số điều kiện nhất định (ví dụ: phong tỏa hoặc tháo dỡ các công trình, bắn vào các tàu bị coi là vi phạm luật hàng hải mà nước này tuyên bố). Những điều này làm dấy lên lo ngại từ Manila và các quốc gia khác trong khu vực về sự leo thang căng thẳng.
Yếu tố lo ngại và rủi ro chiến lược
Sinh kế và tài nguyên thiên nhiên: Ngư dân Philippines lo ngại về tình trạng khu vực đánh cá bị thu hẹp, bị quấy rối trên biển, suy thoái môi trường và các hạn chế do các yêu sách và hoạt động của Trung cộng.
Tầm quan trọng về mặt chiến lược: Biển Đông rất quan trọng đối với vận tải thương mại (hàng nghìn tỷ đô la thương mại), các nguồn năng lượng và khoáng sản có tiềm năng quan trọng, cũng như hoạt động giám sát quân sự và phô trương sức mạnh và quyền lực trong khu vực. Các rạn san hô và bãi cạn rất có giá trị cho việc tuyên bố chủ quyền "trên mặt biển".
Liên minh và luật pháp quốc tế: Philippines có Hiệp ước Phòng thủ Hỗ tương (Mutual Defense Treaty) với Hoa Kỳ (năm 1951), mà Manila tham chiếu để bảo vệ, đặc biệt nếu xảy ra "cuộc tấn công vũ trang" nhằm vào lực lượng hoặc tàu bè của Philippines. Luật pháp quốc tế (UNCLOS, phán quyết của toà trọng tài năm 2016) cung cấp sự bảo đảm pháp lý cho phía Philippines.
Trong chiến tranh Việt Nam, Philippines đã tuân thủ Hiệp ước Phòng thủ Hỗ tương, và đã gửi quân qua Việt Nam để trợ giúp Hoa Kỳ. Nếu Philippines viện dẫn sự kiện này, thì Hoa Kỳ khó có thể từ chối lời yêu cầu trợ giúp của Philippines. Nếu phải trợ giúp, thì sẽ trợ giúp ở mức độ nào? Xem ra đây là trường hợp không dễ giải quyết.Nguy cơ leo thang hay tính toán sai lầm: Các cuộc đụng độ thực tế (đâm tàu, phun vòi rồng), tuần tra chồng chéo và các hoạt động quyết đoán mạnh mẽ hơn của Trung cộng làm tăng nguy cơ xảy ra chiến tranh.
Quan điểm hiện tại và mong muốn của mỗi bên
Philippines yêu cầu Trung cộng tôn trọng vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của họ, đồng thời tuân thủ phán quyết của toà trọng tài năm 2016, tránh các hành động đơn phương (như tuyên bố chủ quyền, ấn định khu bảo tồn thiên nhiên) có thể hạn chế hơn nữa việc sinh hoạt trong khu vực, cũng như chấm dứt can thiệp vào hoạt động của tàu thuyền và ngư dân Philippines. Manila cũng đang tăng cường các liên minh ngoại giao và an ninh, đồng thời cố gắng quốc tế hóa vấn đề này.
Trung cộng khẳng định các yêu sách (bao gồm cả bãi cạn Scarborough) là một phần lãnh thổ có chủ quyền của họ. Trung cộng bảo vệ các hành động gần đây (khu bảo tồn thiên nhiên, các biện pháp kiểm soát) là các hành động hợp pháp thuộc chủ quyền mà họ tuyên bố hoặc nhằm bảo vệ môi trường. Trung cộng cũng bác bỏ tính ràng buộc của phán quyết của toà trọng tài quốc tế năm 2016.
Qua tình hình hiện nay và quan điểm của đôi bên, chúng ta nhận thấy sự xung đột không chỉ liên quan đến quyền đánh bắt cá hay tài nguyên thiên nhiên; nó còn là một cuộc đấu tranh địa chính trị.
Philippines đang ngày càng dựa vào liên minh lâu đời với Hoa Kỳ để đối phó với sự quyết đoán của Trung cộng. Hoa Kỳ đã nhiều lần tái khẳng định cam kết bảo vệ Philippines, và các cuộc đụng độ đang diễn ra được nhiều người coi là một ngòi nổ tiềm tàng cho một cuộc xung đột rộng lớn hơn giữa Hoa Kỳ và Trung cộng. Căng thẳng gia tăng, các cuộc đối đầu thường xuyên và nguy cơ tính toán sai lầm đã biến Biển Đông thành một điểm nóng quan trọng trong sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung cộng.
Trong tình huống này, chúng ta có thể suy đoán ra những nguy cơ có thể xảy ra trong tương lai.
1. Rủi ro chiến tranh
Trong khi Philippines tiếp tục "sáng kiến minh bạch (transparency initiative)" để thu hút dư luận quốc tế. Thì Trung cộng vẫn tiếp tục củng cố sự hiện diện (ví dụ: khu bảo tồn thiên nhiên, tuần tra, ...). Điều quan trọng là phải kiểm soát được tình trạng va chạm như dùng vòi rồng hoặc ủi tàu vào nhau. Nhất là tuyệt đối tránh sử dụng vũ lực gây chết người. Bởi vì mỗi một cuộc chạm trán mới đều làm tăng nguy cơ xảy ra tai nạn ngoài ý muốn, hoặc tạo nên "rủi ro gây chiến tranh".
2. Leo thang thành Đối đầu Quân sự
Nếu một "tai nạn rủi ro" nghiêm trọng xảy ra (ví dụ: chìm tàu, nhiều thương vong) có thể khiến Philippines viện dẫn Hiệp ước Phòng thủ Hỗ tương hỗ để lôi kéo Hoa Kỳ vào cuộc đối đầu trực tiếp với Trung cộng.
Nếu có cuộc đối đầu trực tiếp giữa Trung cộng và Hoa Kỳ, thì đồng minh của Hoa Kỳ ở khu vực Thái Bình Dương như Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan, Úc ... cũng sẽ bị lôi kéo vào cuộc.
Cho dù chưa phải là một cuộc chiến tranh toàn diện trong khu vực, thế nhưng cũng sẽ là một cuộc chiến tranh liên quốc gia ở Thái Bình Dương, và châu Âu thì, hiển nhiên khoanh tay nhìn vì đây là chuyện "cháy nhà hàng xóm". Tuy nhiên, Nga có thể nhân cơ hội Hoa Kỳ đang bận rộn ở "Mặt Trận Miền Đông" để tung quân chiếm lại toàn bộ Đông Âu, và có thể, chuẩn bị để lấn áp cả châu Âu. Nếu điều này xảy ra thì hiển nhiên sẽ được xem là Thế Chiến Thứ Ba, và chúng ta chỉ hy vọng là Thế Chiến thứ Ba này cũng là loại chiến tranh thông thường (Conventional Warfare) với các loại vũ trang không phải là vũ khí hạt nhân.
3. Giải pháp hoà bình
Một sự kiện chưa có nhà bình luận nào nhắc đến, nhưng chúng ta phải lưu ý là
Trung cộng đã thay đổi chiến thuật từ xây dựng "tiền đồn quân sự" qua xây dựng "khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia."
Chính phủ Philippines đã phản đối và gọi đây là một "trò hề của kẻ cướp", bởi vì mục đích chính của Trung cộng vẫn là chiếm đoạt và tuyên bố chủ quyền, nhưng ngôn từ có vẻ hoà hoãn, không hung hăng như trước, không lấy vị thế quốc gia hùng mạnh chèn ép quốc gia yếu. Và như thế, càng có lợi thế tuyên truyền chống lại sự can thiệp của Hoa Kỳ và đồng minh.
Chiến lược mới này, xem ra có vẻ là một "Giải Pháp Hoà Bình" rất khôn khéo của Trung cộng, cần được các "chuyên gia" quân sự và chính trị, phân tích, mổ xẻ, bàn tán kỹ càng hơn, vì có thể đây là loại chiến thuật thông thường được biết đến là "Lui một bước, tiến ba bước." Lùi một bước là "Hoà bình, không gây chiến, bảo tồn thiên nhiên" và tiến ba bước là "chiếm cả khu vực mà không cần đổ máu." Đây không phải là "trò hề" mà là một trong những chiến thuật đã được ghi trong binh pháp "Nghệ Thuật Chiến Tranh" của Tôn Tử
"Nghệ thuật chiến tranh tối thượng là khuất phục kẻ thù mà không cần chiến đấu"
Hay nói cách khác là
"Chiến thắng vĩ đại nhất là chiến thắng không cần chiến đấu."
Nhân đây, chúng tôi cũng xin đưa ra một chút nhận xét về câu nói của Tôn Tử.
"Nghệ thuật chiến tranh tối thượng là khuất phục kẻ thù mà không cần chiến đấu." Đây thường được coi là lời dạy nổi tiếng và căn bản nhất trong Binh pháp Tôn Tử. Nó nhấn mạnh chiến lược và mưu mẹo vượt trội hơn so với chiến đấu vật lý (sức mạnh của con người và vũ khí), hướng đến chiến thắng bằng cách đánh bại hoặc khuất phục đối phương mà không cần bất kỳ một cuộc xung đột vũ trang thực sự nào.
"Chiến thắng vĩ đại nhất là chiến thắng không cần chiến đấu." Câu trích dẫn này củng cố ý tưởng đạt được kết quả quyết định mà không cần đối đầu trực tiếp. Nó cho thấy thành công cuối cùng nằm ở việc giải quyết xung đột hoặc đạt được mục tiêu thông qua việc lập kế hoạch tốt và thực hiện khéo léo, khiến mọi cuộc đấu tranh vật lý trở nên không cần thiết.
Thoạt nghe qua câu nói của Tôn Tử thì cảm thấy toàn là lý thuyết, thế nhưng, ngày nay, chúng ta có thể nhìn thấy việc làm của tổng thống Trump xem ra có vẻ phù hợp với "nghệ thuật chiến tranh" mà Tôn Tử, người sống cùng thời với đức Phật, đã rao giảng.
Chiến tranh, tự vệ hay xâm lăng, luôn được nuôi dưỡng bằng tài nguyên và nhân lực của quốc gia. Ông Trump đã nhìn ra điều này, nên đã áp dụng:
"Hoà Bình Qua Sức Mạnh" dựa theo câu thành ngữ Latin "Muốn Có Hoà Bình Thì Phải Chuẩn Bị Cho Chiến Tranh - Si vis pacem, para bellum." Quốc gia càng mạnh về quân sự thì chẳng ai dám động chạm đến cả, mà nếu động vào thì giống như là "đánh thức một con sư tử". Kết cuộc ra sao, thì hai cuộc Thế Chiến đã là những bài học cần được chiêm nghiệm.
"Nguồn lực là yếu tố quyết định chiến tranh." Nguồn lực ở đây bao gồm cả nhân lực và vật lực (tài nguyên, kinh tế ...) Bởi vì chiến tranh đòi hỏi một nguồn lực khổng lồ, bao gồm nguyên vật liệu, nhiên liệu, lương thực và tiền bạc.
Khi một quốc gia cạn kiệt nguồn lực, họ sẽ không thể duy trì sản xuất, cung ứng và trang bị cho quân đội, như thế sẽ làm suy yếu tinh thần chiến đấu của quân đội. Đồng thời sự suy xụp kinh tế sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống nhân dân, gây giảm thiểu nặng nề đến kỹ nghệ cung ứng vật liệu cho chiến tranh.
Trong lịch sử cận đại, chúng ta đã nhìn thấy sự xụp đổ của khối Liên Xô, với nguyên nhân chính là kiệt quệ tài nguyên và lụn bại kinh tế.
Nhận ra những điều kiện trên, tổng thống Donald Trump đã ủng hộ mạnh mẽ việc tạo dựng sức mạnh quốc phòng, không những trên mặt đất, mà còn cả trên mặt và dưới đáy biển, trên không và cả vũ trụ, cũng như ngay cả trên các mạng lưới internet toàn cầu. Hệ thống vệ tinh tình báo của Hoa Kỳ kiểm soát và thông báo từng chi tiết về hoạt động của đối phương. Cùng với những phát minh tối tân về vũ khí vượt trội hơn bất cứ một quốc nào, kể cả bạn lẫn thù. Hiện ông Trump đang có chương trình "Golden Dome", một hệ thống phòng thủ nhiều lớp nhằm bảo vệ đất nước Hoa Kỳ khỏi các mối đe dọa tiên tiến, bao gồm các hệ thống trên mặt đất, biển, và không gian. Đó là "Hoà Bình Qua Sức Mạnh".
Kế đến, tổng thống Trump đưa ra kế hoạch thuế quan, với mục đích chính được cho là để bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước, tăng doanh thu, giảm thâm hụt thương mại và gây sức ép lên các chính phủ nước ngoài về nhiều vấn đề kể cả chính trị và quân sự.
Với mức thuế nặng nề áp đặt lên hàng hoá của Trung cộng, cho dù sản xuất ở Trung cộng hay ở các quốc gia phụ thuộc, cho thấy mục đích là gây khó khăn, nếu không muốn nói là làm kiệt quệ nền kinh tế của Trung cộng, để đạt mục tiêu chiến thắng, hoặc kiềm chế Trung cộng mà không phải gây chiến tranh vũ khí. Trung cộng, với 1.4 tỉ dân, ngần ấy miệng ăn, thì vấn đề xụp đổ kinh tế, cạn kiệt thực phẩm rất dễ xảy ra.
Ông bà ta đã nói "Có thực mới vực được đạo", cho thấy rằng khi đói thì ngay cả đạo lý cũng chẳng còn, nói chi là phục vụ chiến tranh. Như đã nói ở trên, sự xụp đổ của khối Liên Xô cũng vì liệt quệ kinh tế. Thuế quan cũng áp dụng mạnh mẽ lên Nga và các quốc gia mua dầu khí, nguồn tài nguyên xuất cảng duy nhất của Nga. Hết tiền là hết chiến tranh, đơn giản là như thế. Đó là chiến thuật nhắm vào "Nguồn lực là yếu tố quyết định chiến tranh."
Thành ngữ tây phương có câu nói gọi là Golden Rule (Luật Vàng): "He who has the gold makes the rules - Kẻ có vàng đặt ra luật lệ." Thế cho nên "Đánh Vào Túi Tiền Là Thượng Sách", xem ra Tôn Tử chưa nghĩ ra điều này.
Như thế, tổng thống Donald Trump có lẽ là người đầu tiên trong lịch sử thế giới hiểu rõ và áp dụng cả hai "Golden Rule" và "Golden Dome" để "Make America Great Again", và đưa Hoa Kỳ đến thời đại "Golden Era".
Tuy nhiên,
chúng ta luôn bị chi phối bởi nguyên lý "Nhị Nguyên", có trắng thì có đen, có thương thì có ghét ... Thế cho nên dù ông Trump có thành công đến đâu, có giúp dân Mỹ thoát cảnh "Chết Dưới Tay Trung Cộng", và cho dù ông Trump có đưa Hoa Kỳ vào "Thời Đại Hoàng Kim" chăng nữa, thì vẫn có những kẻ cưỡi Lừa, hoặc nhắm mắt nắm đuôi Lừa mà đi, cũng sẽ tìm đủ mọi cách để nhe răng phản đối.
Tình hình, "thù trong giặc ngoài", hiện nay là như thế. Nhưng may thay, trong lúc này, "Mặt Trận Miền Đông Vẫn Yên Tĩnh", chúng ta hãy chờ xem những biến chuyển của thời cuộc trong những ngày tháng sắp tới, bởi vì không ai có thể biết được tương lai.
oOo
Dưới đây, chúng ta hãy xem qua một vài tin liên hệ đến tình hình Biển Đông trong tuần qua.
Cuộc tập trận ba quốc gia mang tên Freedom Edge đã kết thúc tại Hàn Quốc
Ngày 19 tháng 9 năm 2025 (USNI) - Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc đã kết thúc cuộc tập trận "Freedom Edge 25" vào thứ Sáu, khép lại cuộc tập trận đa phương ba bên kéo dài năm ngày diễn ra ngoài khơi đảo Jeju của Hàn Quốc.
Trong một bản thông tin cho báo chí, Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ cho biết, đây là cuộc tập trận lần thứ ba, bắt đầu vào thứ Hai, đã mở rộng các cuộc tập trận ba bên trước đó nhằm tăng cường năng lực đa phương, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy cam kết chung của ba nước về an ninh, tự do và thịnh vượng trên Bán đảo Triều Tiên và trên toàn khu vực.
Cuộc tập trận Freedom Eagle năm nay kết hợp việc huấn luyện không quân và hải quân với chiến tranh mạng và khả năng tác chiến đặc biệt để tăng cường hơn nữa năng lực đa lĩnh vực. Theo bản thông tin cho báo chí, các lực lượng tham gia cũng đã thực hiện các hoạt động phòng thủ bằng tên lửa đạn đạo (BMD), phòng không, tác chiến chống chiến hạm, ngăn chặn trên biển, thăm viếng, lên tàu, tìm kiếm và bắt giữ (VBSS), chống cướp biển, tiếp cứu y tế và tiếp tế trên biển (RAS).
Hình trên: Các thủy thủ từ tàu USS Curtis Wilbur (DDG-54) cùng với lực lượng của Hàn Quốc, đang thực tập việc tiếp cận khu trục hạm trực thăng, lớp Hyuga, JS Hyuga (DDH-181) của Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản (JMSDF) trên một chiếc thuyền bơm hơi thân cứng (rigid-hull inflatable boat) vào ngày 15 tháng 9 năm 2025. (Ảnh của Hải quân Hoa Kỳ)
Nguồn tin: https://news.usni.org/2025/09/19/trilateral-freedom-edge-exercise-wraps-off-south-korea
http://www.dslamvien.com/2025/09/tinh-hinh-bien-dong-chien-thuat-moi-cua.html
Không có nhận xét nào