FRIEDRICH MERZ Đang thử thách sự kiên nhẫn của nước Đức ra sao

(Bài “How Friedrich Merz Is Testing Germany’s Patience” của Anne-Sylvaine Chassany, đăng trên Financial Times, ngày 21/10/2025)

Hoang Anh Tuan 

22/10/2025

Bài phân tích rất đáng chú ý của Financial Times ngày 21/10 về trường hợp của một cường quốc kinh tế, ở đây là nước Đức, từ đỉnh cao năm 2017 đến khủng hoảng hiện nay với những quyết định sai lầm nối tiếp sai lầm. Ở một góc độ nào đó, quyết định của TT Mỹ giải quyết cuộc chiến Nga - Ukraine được xem là hành động "giải cứu" châu Âu và nước Đức ra khỏi khó khăn kinh tế trước mắt.

[FRIEDRICH MERZ ĐANG THỬ THÁCH SỰ KIÊN NHẪN CỦA NƯỚC ĐỨC RA SAO]

(Bài “How Friedrich Merz Is Testing Germany’s Patience” của Anne-Sylvaine Chassany, đăng trên Financial Times, ngày 21/10/2025)

Nhà báo Anne-Sylvaine Chassany của Financial Times phác họa bức tranh toàn cảnh về nước Đức trong thời kỳ khó khăn nhất kể từ Thế chiến II. Sáu tháng sau khi nhậm chức, Thủ tướng Friedrich Merz đang phải đối mặt với nền kinh tế đình trệ, công nghiệp suy yếu và làn sóng dân túy cực hữu dâng cao. Khi châu Âu phải vật lộn giữa những biến động do TT Trump, CT Tập Cận Bình và TT Putin gây ra, nước Đức — vốn từng là trụ cột ổn định — nay đang bị thử thách bởi chính sự thiếu kiên nhẫn của người dân và giới doanh nghiệp.

NỀN KINH TẾ ĐÌNH TRỆ DÀI NHẤT KỂ TỪ SAU CHIẾN TRANH

Theo Viện Ifo tại Munich, GDP Đức chỉ tăng 0,2% trong năm 2025 và dự báo tăng 1,3% vào năm 2026 nhờ chi tiêu công. Sản lượng thép giảm 12% trong nửa đầu năm, trong khi ngành ô tô — từng xuất khẩu 3/4 sản lượng — giảm từ 6 triệu xe năm 2017 xuống còn 4 triệu. Doanh nghiệp phàn nàn về thuế cao, giá điện đắt gấp đôi Pháp và gấp ba lần Mỹ, cùng bộ máy hành chính cồng kềnh khiến đầu tư bị tê liệt.

Friedrich Merz khởi xướng “Chương trình 2030” nhằm tái tạo năng lực cạnh tranh, lấy cảm hứng từ “Chương trình 2010” của cựu Thủ tướng Gerhard Schröder. Nhưng trong thực tế liên minh, kế hoạch cải cách lao động, phúc lợi và thuế bị đình trệ. Ông Merz thừa nhận: “Có cảm giác như chúng ta đang ở dưới lòng đất 30 mét.” Tâm lý bi quan bao trùm cả nền công nghiệp Đức, vốn từng là niềm tự hào của châu Âu.

SỰ TRỖI DẬY CỦA DÂN TÚY VÀ KHỦNG HOẢNG NIỀM TIN

Trong bối cảnh khó khăn, đảng cực hữu Thay thế cho Đức (AfD) vươn lên thành lực lượng chính trị lớn thứ hai với tỷ lệ ủng hộ 25%. Tại bang North Rhine-Westphalia, AfD đã chiếm hơn 1/5 số ghế, lần đầu tiên xâm nhập thành trì công nghiệp của SPD. Tại thành phố Paderborn, ứng cử viên thị trưởng AfD Marvin Weber giành 15% phiếu, gấp ba lần năm 2020.

Theo khảo sát của Insa, hai phần ba người dân Đức tỏ ra không hài lòng với liên minh cầm quyền — tăng 20 điểm phần trăm chỉ trong ba tháng. Tên tuổi của Merz rơi xuống vị trí 18 trong bảng xếp hạng được yêu thích, xếp sau lãnh đạo AfD Alice Weidel. Cử tri cảm thấy CDU đã đánh mất bản sắc, trong khi SPD bị xem là bảo thủ, lỗi thời. Một làn sóng bất mãn lan rộng, đe dọa vị thế trung dung từng giúp Đức đứng vững trong Liên minh châu Âu.

CHÍNH SÁCH CHI TIÊU LỚN VÀ GIỚI HẠN NỢ CÔNG

Để cứu vãn tăng trưởng, Merz thỏa thuận với SPD và Đảng Xanh về việc nới lỏng “trần nợ” trong Hiến pháp, vốn được đặt ra thời Merkel. Chính phủ cam kết vay thêm 500 tỷ euro trong 12 năm để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, nâng cấp quốc phòng và đầu tư năng lượng sạch. Đây là gói chi tiêu công lớn nhất kể từ khi nước Đức thống nhất năm 1990.

Tuy nhiên, giới công nghiệp hoài nghi. Thomas Michels, lãnh đạo Benteler Steel, nhận định chi tiêu công không thể giải quyết cạnh tranh từ hàng nhập khẩu Trung Quốc và thuế 50% của Hoa Kỳ với thép châu Âu. Ông nói: “Một chiếc xe tăng không phải là hàng tiêu dùng — bạn chỉ xây một lần rồi dừng lại.” Nhiều doanh nghiệp cho rằng kế hoạch của Merz chỉ là “vá lỗi hệ thống”, chứ không phải tái thiết mô hình tăng trưởng.

LIÊN MINH CHÍNH TRỊ RẠN NỨT VÀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO GÂY TRANH CÃI

Liên minh CDU-SPD của Merz đang lâm vào khủng hoảng nội bộ. Quyết định đơn phương tạm ngừng xuất khẩu vũ khí sang Israel đã khiến nhiều chính khách bảo thủ tức giận. Thủ hiến Bavaria Markus Söder chỉ trích Merz “mất kiểm soát chính trị”, còn Thủ hiến Hesse Boris Rhein cáo buộc ông “phản bội tinh thần đoàn kết Đức – Israel”. Nhiều nghị sĩ CDU phàn nàn Thủ tướng “ra quyết định mà không tham vấn đảng”.

Nhà sử học Andreas Rödder, từng là cố vấn thân cận của Merz, cảnh báo rằng thủ tướng “đang đánh giá thấp mức độ mất uy tín trong hàng ngũ của mình”. Trong khi đó, các nhà phân tích nhận định Merz thiếu nền tảng sâu trong CDU, khác với Helmut Kohl hay Angela Merkel, khiến khả năng duy trì kỷ luật đảng bị suy yếu. Với đa số quốc hội chỉ 13 ghế, mỗi sai lầm chính trị đều có thể làm đổ vỡ liên minh mong manh.

NHỮNG GIỚI HẠN CẤU TRÚC VÀ BÀI HỌC CẢI CÁCH

Các chuyên gia cho rằng Merz đang tìm cách hồi sinh tinh thần cải cách thời Schröder, song bối cảnh toàn cầu hiện nay đã khác xa. Vào đầu những năm 2000, Đức hưởng lợi từ nhu cầu khổng lồ của Trung Quốc; còn nay, CT Tập Cận Bình thúc đẩy tự cường kinh tế, TT Trump áp thuế bảo hộ, và TT Putin khiến châu Âu khủng hoảng năng lượng. Xuất khẩu – vốn chiếm 47% GDP Đức – đang giảm mạnh, buộc Berlin phải tìm mô hình phát triển mới.

Nhà kinh tế Philippa Sigl-Glöckner nhận xét: “Chính phủ đang trợ cấp cho các công ty yếu kém thay vì đầu tư vào đột phá công nghệ.” Đức cần chuyển trọng tâm sang AI, robot, năng lượng hydro và công nghệ lượng tử — các lĩnh vực Hoa Kỳ, Trung Quốc và Hàn Quốc đang bứt phá. Nếu tiếp tục duy trì tư duy hành chính nặng nề và quan liêu, Đức sẽ bị tụt lại trong chuỗi đổi mới toàn cầu.

KẾT LUẬN

Bài phân tích của Anne-Sylvaine Chassany cho thấy Thủ tướng Friedrich Merz đang bước đi trên sợi dây mỏng giữa cải cách và sụp đổ chính trị. Trong khi TT Trump tái định hình trật tự thương mại, CT Tập Cận Bình củng cố quyền lực công nghiệp, và TT Putin làm lung lay an ninh năng lượng châu Âu, nước Đức phải tự chứng minh khả năng dẫn dắt mới. Tương lai của Berlin – và cả Liên minh châu Âu – phụ thuộc vào việc Merz có đủ dũng khí để vượt qua sự kiên nhẫn đang dần cạn của người Đức hay không./.

https://www.facebook.com/tuan.hoang.1428