Trung Quốc đã xây dựng đội tàu đánh cá hùng hậu để càn quét và khai thác nguồn hải sản trên nhiều vùng biển trên thế giới, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ ở nhiều quốc gia, nhất là ở Nam Mỹ.
Với hệ thống sinh thái đa dạng và phong phú, vùng biển chung quanh quần đảo Galápagos, Ecuador đã thu hút các ngư dân địa phương trong nhiều thế kỷ qua. Song giờ đây, những vùng biển này đang phải đối mặt với sự càn quét của đội tàu cá đến từ TQ, theo New York Times.
Mỗi năm, ngày càng nhiều tàu bè lớn nhỏ của TQ vượt hàng ngàn km để đến đây để đánh bắt cá. Đội tàu này có lúc còn đánh bắt ngay rìa ở vùng đặc quyền kinh tế của Ecuador.
Kể từ năm 2016, hàng trăm, hàng ngàn tàu bè TQ đã hoạt động ở vùng biển Nam Mỹ hầu như quanh năm, di chuyển theo mùa từ bờ biển Ecuador, Peru đến Argentina.
Quy mô đánh bắt lớn đã đặt ra sự báo động về tác hại đối với nền kinh tế địa phương và môi trường, cũng như tính bền vững thương mại của loài hải sản như cá ngừ, mực và các loài cá biển khác.
Đội tàu cá hùng hậu hàng đầu thế giới
Trong hai thập kỷ qua, TQ đã xây dựng đội tàu đánh cá nước sâu lớn nhất thế giới với gần 3,000 tàu bè lớn nhỏ với trọng tải khác nhau. Do nguồn tài nguyên ở vùng biển ven bờ của TQ đã bị cạn kiệt nghiêm trọng, nước này hiện đánh bắt cá ở cả 5 đại dương trên thế giới.
Tác động to lớn này ngày càng được ghi nhận rõ ràng từ Ấn Độ Dương đến phía Nam Thái Bình Dương, từ các bờ biển của châu Phi đến những vùng ngoài khơi Nam Mỹ. Đây được coi một biểu hiện của sức mạnh lấn áp về kinh tế toàn cầu của TQ trên vùng biển khơi.
Hoạt động càn quét với quy mô lớn của TQ đã hứng phải làn sóng phản đối về mặt ngoại giao và pháp lý. Hạm đội này cũng có dính líu đến các hoạt động bất hợp pháp, bao gồm việc xâm phạm lãnh hải của các quốc gia khác và đánh bắt nhiều loài hải sản đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.
Vào năm 2017, Hải Quân Ecuador từng bắt giữ tàu cá Fu Yuan Yu Leng 999 của TQ trong khu bảo tồn biển Galapagos. Bên trong con tàu này là 6,000 con cá mập đông lạnh, bao gồm cả những loài có nguy cơ bị tuyệt chủng như cá mập đầu búa và cá mập voi, theo tờ The Guardian.
Tuy nhiên, phần lớn những gì mà TQ thực hiện trên biển là để đáp ứng với nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng trong nước, điều này được dự đoán khó có thể kết thúc sớm.
Vào mùa hè năm 2020, nhóm bảo tồn Oceana đã ghi nhận có gần 300 tàu bè mang cờ TQ đã hoạt động gần Galápagos, ngay bên ngoài vùng đặc quyền kinh tế của Ecuador.
Họ đã chiếm gần 99% sản lượng đánh bắt hải sản gần Galápagos, và không có quốc gia nào khác thu hoạch được con số khổng lồ đó.
"Biển của chúng tôi không thể chịu nổi áp lực này nữa", Alberto Andrade, một ngư dân từ Galápagos, cho biết. "Chúng tôi e rằng trong tương lai sẽ không còn nghề cá nữa. Ngay cả đại dịch Covid này cũng không ngăn cản được họ", ông nói thêm.
TQ sở dĩ có thể đánh bắt cá ở quy mô lớn là nhờ các tàu có trọng tải lớn như Hải Phong 718, một tàu chở hàng được đóng tại Nhật Bản vào năm 1996. Nó được đăng ký tại Panama và do một công ty ở Bắc Kinh quản lý. Chủ nhân của nó là một doanh nghiệp thuộc nhà nước và ĐCSTQ.
Một tàu câu mực TQ đánh bắt gần Galápagos vào năm ngoái. (Ảnh: AP)
Hải Phong 718 được biết đến như một tàu chuyên chở lớn, hay còn gọi là tàu mẹ, có kho lưu trữ lạnh để bảo quản hàng tấn hải sản. Nó cũng chở theo nhiên liệu và nhiều nguồn cung cấp khác cho các tàu bè nhỏ hơn. Do đó, các tàu khác không cần phải mất thời gian quay trở lại cảng, và cho phép họ đánh bắt gần như liên tục ngày đêm, chưa nói đến hệ thống sonar tối tân để ra xét, nắm bắt luồng cá đang di chuyển.
Theo tổ chức nghiên cứu Global Fishing Watch, trong suốt một năm, bắt đầu từ tháng 6/2021, tàu Hải Phong 718 đã tiếp cận ít nhất 70 tàu cá nhỏ hơn mang cờ TQ ở nhiều địa điểm khác nhau trên biển. Mỗi lần gặp là một lần chuyển giao hàng trăm tấn cá đủ loại.
Những con tàu cùng nhau đi dọc các bờ biển Nam Mỹ. Sau khi rời Uy Hải, một thị trấn ở tỉnh Sơn Đông (TQ), tàu Hải Phong 718 đến Galápagos vào tháng 8/2021 và dành gần một tháng ở vùng biển ngoài vùng đặc quyền kinh tế của Ecuador. Tại đây, nó đã phục vụ cho nhiều con tàu đánh bắt khác.
Một tháng sau, đội tàu TQ di chuyển đến bờ biển của Peru. Được chất đầy hải sản đánh bắt, tàu mẹ quay trở lại TQ. Đến tháng 12/2021, nó lại hoạt động tiếp trên biển, lần này hướng về phía Tây qua Ấn Độ Dương. Đến ngoài khơi của Argentina để bắt đầu mùa mực ở đó vào tháng iêng hàng năm. Vào tháng 5, tàu 718 lại một lần nữa xuất hiện ở ngoài khơi Galápagos.
Những hoạt động này khiến cho sản lượng mực bị khai thác tăng lên nhanh chóng. Năm 2019, gần như tất cả tàu câu mực hoạt động ở phía Nam Thái Bình Dương đều đến từ TQ.
Châm ngòi làn sóng phẫn nộ
Sự xuất hiện của hạm đội đánh bắt cá TQ ở rìa Galápagos vào năm 2020 đã khiến cho quy mô của đội tàu đánh cá nước này nhận được nhiều sự chú ý và báo động của các quốc gia trong vùng.
Khi đội tàu cá khổng lồ của TQ xuất hiện ngoài khơi khu bảo tồn biển Galapagos đầu năm 2020, chính phủ Ecuador đã gióng lên hồi chuông báo động, theo ABC.
Quy mô của hạm đội đó, với hơn 350 tàu đánh cá, còn lớn hơn quy mô lực lượng Hải Quân của nước này.
Ecuador đã kiện cáo tại Bắc Kinh. Ông Lenín Moreno, Tổng thống nước này vào thời điểm đó, đã lên tiếng tuyên bố sẽ bảo vệ khu bảo tồn vùng biển, nơi mà ông gọi là "một mầm sống cho toàn bộ hành tinh này".
Tàu TQ đánh bắt mực bật đèn sáng trong đêm để thu hút loài mực ở ngoài khơi bờ biển Nam Mỹ vào tháng 7/2021. (Ảnh: AP)
TQ đã đáp lại bằng những lời đề nghị nhượng bộ (?), chẳng hạn công bố các quy định về đánh bắt cá ở một số khu vực nhất định. Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định rằng, tác động tích cực của những quy định đó là không lớn.
Sau cuộc tranh luận ở Galápagos, phần lớn hạm đội TQ giữ khoảng cách xa hơn với vùng đặc quyền kinh tế của Ecuador. Tuy nhiên, họ vẫn tiếp tục đánh cá nhiều như lúc trước.
Tại Argentina, một nhóm các nhóm bảo vệ môi trường đã đệ đơn lên tòa án cao cấp nhất của đất nước vào năm ngoái với hi vọng thúc đẩy chính phủ làm nhiều hơn nữa để bảo vệ môi trường.
Hải Quân của Argentina từng đánh chìm một tàu đánh cá TQ vào năm 2016. Kể từ đó, họ đã tuyên bố sẽ bổ sung thêm 4 tàu tuần tra mới để tăng cường các nỗ lực thực thi pháp luật ở vùng biển ven bờ của nước này.
Hoa Kỳ cũng đã cam kết hỗ trợ các quốc gia khác để chống lại hoạt động đánh bắt bất hợp pháp của TQ. Lực lượng Tuần duyên Mỹ đã gọi các hành động đánh bắt hải sản này là một trong những mối đe dọa an ninh lớn nhất trên các đại dương, đồng thời điều các tàu tuần tra đến phía Nam Thái Bình Dương.
Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 27/6 đã ký bản ghi nhớ an ninh quốc gia nhằm chống lại hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp, đặc biệt là từ các đội tàu cá của TQ.
Theo New York Times, những nỗ lực như vậy có thể giúp ích trong vùng lãnh hải, nhưng khó có thể hạn chế các hoạt động đội tàu cá TQ trên các vùng biển cả.
Mức tiêu thụ cá trên toàn thế giới tiếp tục tăng, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2019. Đồng thời, trữ lượng của hầu hết loài hải sản tiếp tục giảm, theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Nông lương Liên Hiêp Quốc.
Không có nhận xét nào