Tác giả đối lập lưu vong người Campuchia Sam Rainsy
29/7/2025
Nhà lãnh đạo phe đối lập lưu vong người Campuchia Sam Rainsy, một cộng sự của Gavroche, đã đưa ra quan điểm của ông về cuộc khủng hoảng biên giới.
Xung đột vũ trang đang diễn ra giữa Campuchia và Thái Lan, bắt đầu từ tháng 5 năm 2025, đã vượt xa một cuộc tranh chấp biên giới đơn thuần. Được thúc đẩy bởi những mâu thuẫn cá nhân, mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia và bối cảnh lịch sử hàng thế kỷ, nó đe dọa sự ổn định khu vực và tương lai của triều đại chính trị do Hun Sen sáng lập. Bài viết này khám phá nguồn gốc sâu xa của cuộc xung đột, những tác động địa chính trị của nó, và những hậu quả lâu dài của một cuộc khủng hoảng có thể đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên chính trị ở Campuchia.
Bởi Sam Rainsey
Hình 1-
Tiến sĩ Hà Văn Hải và vợ chồng ông Sam Rainy 2004 tại Washington
Hình 2: Đài BBC
Hình 3: Tại Montreal Canada 2007
Giới thiệu
Kể từ tháng 5 năm 2025, Campuchia và Thái Lan đã vướng vào một cuộc xung đột vũ trang với cường độ chưa từng có trong nhiều thập kỷ. Chính thức bùng phát từ căng thẳng biên giới tại các khu vực tranh chấp, xung đột này không thể chỉ đơn thuần là tranh chấp lãnh thổ. Nó là kết quả của sự đan xen phức tạp giữa các yếu tố lịch sử, chính trị, kinh tế và cá nhân.
Chính quyền Campuchia hiện tại, do gia tộc Hun Sen thống trị hơn bốn mươi năm, đang là trung tâm của xung đột này. Cuộc chiến đang phơi bày bản chất thực sự của quyền lực ở Phnom Penh, đồng thời kích hoạt lại những logic địa chính trị cổ xưa mà Campuchia, qua nhiều thế kỷ, đã tồn tại nhờ vai trò là một quốc gia đệm giữa các cường quốc đối địch. Cuộc khủng hoảng hiện nay đặt ra một câu hỏi cơ bản: liệu Campuchia có thể tiếp tục bám víu vào chế độ cai trị độc tài và chuyên quyền trong một khu vực đang thay đổi nhanh chóng?
1. Bối cảnh lịch sử: Campuchia giữa Xiêm và An Nam
Trong nhiều thế kỷ, sự tồn vong của Campuchia với tư cách là một quốc gia phụ thuộc vào mối quan hệ đối kháng giữa hai nước láng giềng hùng mạnh: Xiêm (nay là Thái Lan) ở phía tây và An Nam (nay là Việt Nam) ở phía đông. Hai vương quốc và đế chế này liên tục tìm cách khuất phục và đô hộ Campuchia, dẫn đến sự chia rẽ chính trị dai dẳng.
Một sự kiện quan trọng là cuộc viễn chinh của Xiêm do Tướng Bodin chỉ huy vào thế kỷ 19, trong đó Campuchia, vốn đã suy yếu và dễ bị tổn thương, dao động giữa các thế lực bá quyền cạnh tranh. Phải đến khi thực dân Pháp can thiệp vào cuối thế kỷ 19, vương quốc nhỏ bé này mới ổn định và duy trì được. Nếu không có chế độ bảo hộ được thiết lập vào năm 1863, Campuchia có thể đã biến mất khỏi bản đồ khu vực.
2. Sự phụ thuộc địa chính trị dai dẳng kể từ khi giành được độc lập
Việc giành được độc lập năm 1953 dưới thời Quốc vương Norodom Sihanouk không chấm dứt sự phụ thuộc địa chính trị của Campuchia. Ngược lại, Chiến tranh Lạnh đã biến đất nước thành một chiến trường ủy nhiệm cho các cường quốc toàn cầu và khu vực. Kể từ đó, Campuchia liên tục phải điều hướng ảnh hưởng của Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Chính quyền Hun Sen, được Hà Nội dựng lên năm 1979 sau khi Khmer Đỏ sụp đổ, đã dần dần tách khỏi Việt Nam trong nỗ lực cân bằng quan hệ giữa Bắc Kinh, Washington và Bangkok. Tuy nhiên, những sự điều chỉnh liên tiếp này chưa bao giờ xóa bỏ được điểm yếu cơ bản của Campuchia, vốn vẫn là mắt xích yếu trong địa chính trị khu vực.
3. Sự cạnh tranh chính trị và gia đình giữa Phnom Penh và Bangkok
Xung đột hiện tại càng trầm trọng hơn bởi sự cạnh tranh cá nhân giữa hai thế lực chính trị: gia tộc Hun Sen ở Campuchia và gia tộc Shinawatra ở Thái Lan. Từng rất thân thiết - Hun Sen gọi Thaksin Shinawatra là "anh em nuôi" - giờ đây hai gia tộc này trở thành kẻ thù không đội trời chung. Nguyên nhân của sự đảo ngược đột ngột này vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn và có thể bao gồm những tranh chấp tài chính hoàn toàn riêng tư giữa "những người anh em nuôi" trước đây, những người được cho là đã hợp tác kinh doanh với nhau hơn hai mươi năm.
Vào ngày 26 tháng 6 năm 2025, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, con gái của Thaksin Shinawatra, đã đến thăm tỉnh Sakaeo và công khai chỉ đích danh thị trấn biên giới Poipet của Campuchia là trung tâm chính của các mạng lưới lừa đảo trực tuyến xuyên biên giới. Bình luận này dường như nhắm trực tiếp vào chế độ Hun Sen, vốn bị cáo buộc rộng rãi là dung túng, và thậm chí còn trục lợi từ các hoạt động này.
Phản ứng của Phnom Penh diễn ra ngay lập tức. Ngày 27 tháng 6, Hun Sen đã có một bài phát biểu dài và gay gắt bất thường trên truyền hình, cáo buộc Thaksin đã không “giáo dục con gái mình” và để cô thiếu tôn trọng “nhân vật quan trọng thứ hai ở Campuchia sau Quốc vương”. Sự leo thang bằng lời nói này đã làm nổi bật mối bất hòa cá nhân đang làm gia tăng căng thẳng giữa các quốc gia.
4. Lừa đảo trực tuyến và nền kinh tế sinh tồn của tội phạm
Trong những năm gần đây, khu vực biên giới Thái Lan - Campuchia đã trở thành tâm điểm của các đường dây lừa đảo trực tuyến nhắm vào nạn nhân trên khắp châu Á và hơn thế nữa. Các hoạt động này được tổ chức bởi mafia Trung Quốc từ các khu phức hợp được bảo vệ, thường có sự tiếp tay của địa phương, và tạo ra nguồn thu khổng lồ. Theo các nguồn tin đáng tin cậy, bao gồm cả Tổ chức Ân xá Quốc tế, lợi nhuận từ các hoạt động tội phạm này chiếm gần một nửa GDP của Campuchia và, thông qua tham nhũng, trở thành trụ cột tài chính quan trọng của chế độ Hun Sen.
Thật vậy, đối với chế độ Phnom Penh hiện tại, vốn đã phung phí phần lớn tài nguyên thiên nhiên của đất nước thông qua nạn phá rừng bừa bãi và việc trưng thu đất nông nghiệp để bán cho các công ty tư nhân, thường là nước ngoài, nền kinh tế ngầm này đã trở thành một nguồn tài chính quan trọng. Trước các lệnh trừng phạt quốc tế do vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và viện trợ nước ngoài giảm sút, dòng tiền bất hợp pháp đổ vào đã hỗ trợ hệ thống bảo trợ quyền lực. Những nỗ lực của Thái Lan vào năm 2025 nhằm triệt phá các mạng lưới tội phạm này được Phnom Penh coi là một mối đe dọa kinh tế và chính trị trực tiếp.
Chế độ Hun Sen đáp trả bằng cách mô tả các biện pháp chống tội phạm của chính quyền Thái Lan là hành động khiêu khích mang tính dân tộc chủ nghĩa, do đó che giấu vấn đề thực sự về sự tồn tại về mặt tài chính đằng sau lời lẽ về chủ quyền.
5. Chiến lược đáng tiếc của Hun Sen nhằm chia rẽ giới tinh hoa Thái Lan
Trước áp lực từ Thái Lan, Hun Sen đã tìm cách lợi dụng những chia rẽ chính trị nội bộ của Thái Lan. Ông ta tìm cách kích động phe bảo hoàng và quân đội đối đầu với Đảng Pheu Thai do Shinawatra lãnh đạo, thậm chí còn bày tỏ hy vọng Tướng Prayuth Chan-o-cha sẽ trở lại chính trường.
Hun Sen thậm chí còn đi xa hơn khi công khai những lời chỉ trích được cho là riêng tư của Thaksin đối với chế độ quân chủ Thái Lan trong thời kỳ họ từng là bạn bè. Nhưng thay vì chia rẽ giới tinh hoa Thái Lan, động thái này lại phản tác dụng: nó khơi dậy sự đoàn kết hiếm có giữa các phe phái chính trị, quân sự và hoàng gia, những người giờ đây coi Hun Sen là kẻ thù chung và hèn hạ.
6. Một cuộc xung đột có khả năng làm mất ổn định chế độ Hun Sen
Xung đột này đe dọa làm lung lay nền tảng vững chắc của chế độ Hun. Dựa trên sự kiểm soát của triều đại, lòng trung thành cá nhân và nạn tham nhũng có hệ thống, hệ thống hiện tại ở Phnom Penh không được chuẩn bị tốt để đối phó với một cuộc khủng hoảng kéo dài hoặc đàm phán một giải pháp hòa bình lâu dài.
Bản chất cá nhân hóa của quyền lực, việc sử dụng các thể chế công để trục lợi cá nhân và sự phụ thuộc vào nguồn thu từ tội phạm không bền vững tạo nên một mô hình quản trị ngày càng không phù hợp với động lực khu vực có xu hướng hợp tác dựa trên pháp quyền.
Kết luận: Hướng tới sự cân bằng chính trị và khu vực mới?
Bất kể kết quả của các hoạt động quân sự hay đàm phán hòa bình ra sao, Campuchia không thể quay trở lại hiện trạng trước đây. Một thế cân bằng chính trị mới là điều tất yếu. Điều này có thể bao gồm việc thành lập một chính phủ mới hoặc thiết lập một chế độ mới được không chỉ người dân Campuchia mà cả các cường quốc trong khu vực - Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc - và Hoa Kỳ chấp nhận.
Kịch bản này gợi nhớ đến Hiệp định Hòa bình Paris năm 1991, vốn hình dung một Campuchia trung lập, độc lập và dân chủ. Việc duy trì tinh thần của các hiệp định này vẫn là điều thiết yếu để đảm bảo hòa bình và ổn định lâu dài.
Cuối cùng, cuộc chiến đang diễn ra ở biên giới Campuchia cũng là một cuộc chiến vì sự chuyển đổi chính trị. Kỷ nguyên của quyền lực cá nhân vô trách nhiệm có thể sắp kết thúc. Campuchia đang bước vào một giai đoạn lịch sử mới, trong đó đất nước sẽ phải xác định lại vị thế của mình giữa các nước láng giềng và giành lại chủ quyền dựa trên luật pháp, sự minh bạch và các mối quan hệ lành mạnh hơn.
Sam Rainsey
Bình luận
Lambert Eric 29/07/2025 lúc 5:25 chiều
Hun Sen và con cháu hắn là những tên vô lại hạng nhất và tham nhũng đến tận xương tủy! Hãy kết thúc đi, Campuchia sẽ được lợi rất nhiều!
đọc đọc ... 29/07/2025 lúc 1:39 chiều
Đọc bài viết này, từ góc nhìn của một người phản đối, giống như một diễn đàn, dẫn đến nhận xét đầu tiên: không còn vấn đề đền thờ nữa, vì chúng đã bị thay thế bằng sòng bạc và các văn phòng khác tạo ra tài sản do các gia đình đồng lõa và mafia độc quyền.
Nhưng trên hết, bài phân tích này, theo tôi, dường như đã nhấn mạnh quá mức vào nguồn gốc địa phương của cuộc xung đột, chỉ còn là việc tích trữ "chiến lợi phẩm" bị tống tiền thông qua các kênh mafia và trên quy mô lớn. Trách nhiệm cho việc này hoàn toàn thuộc về một trong những phe phái, điều này cũng dễ hiểu khi xét đến sự can dự của tác giả bài viết vào chính trị nội bộ đất nước mình.
Mặc dù khía cạnh địa chính trị của cuộc xung đột được đề cập, nhưng việc phân tích nó vẫn chưa hề tồn tại. Cuộc gặp gỡ tại Malaysia giữa hai "bên tham chiến" đã cho thấy rõ ràng, ở hậu cảnh, sự hiện diện của đại diện Mỹ và Trung Quốc. Về sự hiện diện của Trung Quốc, điều này có thể hiểu được xét đến vị trí địa lý và tầm quan trọng của họ trong toàn khu vực, nhưng tại sao lại là Hoa Kỳ? Sự cạnh tranh giữa hai nhân vật chính này và tham vọng của họ trong khu vực dường như là một yếu tố quyết định trong tình hình hiện tại - đặc biệt là liên quan đến vấn đề thuế quan sắp tới sẽ được áp đặt lên cả Campuchia và đặc biệt là Thái Lan, tùy thuộc vào mức độ khuất phục trước Hoa Kỳ - và đặc biệt là trong tương lai.
Không phải Hoa Kỳ là quốc gia thống trị về mặt địa lý và đặc biệt là đang trên đà trở thành quốc gia như vậy trong khu vực, mà là Trung Quốc, một cường quốc "đang trỗi dậy" và "đang suy yếu".
Thái Lan, như thường lệ trong lịch sử, đang bị đặt vào tình thế rất nhạy cảm, nhưng tình hình của nước này không còn như 50 năm trước đối với Hoa Kỳ. Nền kinh tế Trung Quốc và Thái Lan có mối liên hệ và hội nhập cao, đặc biệt là về mặt quân sự. Trong bối cảnh hiện tại, Thái Lan sẽ đưa ra một số nhượng bộ có lợi cho Hoa Kỳ (một chính sách ngoại giao tre trúc cũng thể hiện sự chia rẽ trong giới tinh hoa chính phủ, giữa một bên là Mỹ và một bên là Trung Quốc), trong khi giai đoạn trung gian, ủng hộ vai trò thống trị của Trung Quốc trong khu vực, sẽ được thiết lập thêm nếu cần thiết.
Không có nhận xét nào