Nguyễn Tuấn
23/9/2025
Vụ việc một em học trò mới lớp 7 hành hung cô giáo thiệt là ngoài sự tưởng tượng của tôi. Càng kinh ngạc hơn khi cả lớp không em nào can thiệp!
Vụ việc trên làm tôi nhớ đến một video clip nổi tiếng từ khóa học “Justice: What’s The Right Thing To Do?” (Công lí: Làm điều đúng đắn là gì?) của giáo sư Michael Sandel tại Đại học Harvard.
Chuyện bên Harvard
Trong đoạn video ngắn, GS Sandel đang giảng bài về công lí (dựa trên triết lý của Immanuel Kant và các nhà tư tưởng khác). Sau khi đưa ra một tình huống mà không thấy sinh viên phản ứng, ông bèn ‘đuổi’ một sinh viên nam ra khỏi lớp bằng cách chỉ tay về cửa và nói: “Bạn, ra ngoài đi. Nếu bạn không đủ can đảm để bảo vệ công lí ngay bây giờ, thì đừng ở đây.” Sinh viên đó (trông ngạc nhiên nhưng tuân thủ) đứng dậy và rời lớp. Các sinh viên khác vẫn ngồi yên, không ai phản ứng hay can thiệp.
Sau đó, Sandel giải thích rằng đó là một minh họa cho khái niệm “công lí thực hành” – công lí không phải lí thuyết suông, mà đòi hỏi hành động cá nhân và trách nhiệm tập thể.
Khi cả lớp không một ai đứng lên phản đối hành động bất công của ông, xã hội sẽ thiếu công lí thực sự.
Sự im lặng của các sinh viên chính là bài học hôm nay: Công lí cần sự can đảm, không phải sự thờ ơ.
Đó là một bài giảng hay. Hay từ cách dàn dựng, thí nghiệm, đến tác động tích cực. Sau đó, buổi học tiếp tục với tranh luận sôi nổi hơn, khuyến khích sinh viên suy nghĩ sâu.
Chuyện ở Việt Nam
Vài ngày trước, một đoạn video lan truyền trên mạng xã hội Việt Nam cho thấy một học sinh lớp 7 hành hung cô giáo chủ nhiệm trước sự chứng kiến im lặng của cả lớp.
Là người từng ngồi ghế tiểu học của 60 năm trước, tôi không thể nào tưởng tượng học trò lớp 7 hành hung cô giáo mình. Thời của tôi, thầy là bậc cha mẹ, không phải chỉ là người dạy học. Vậy mà ngày nay có học trò hành hung bậc cha mẹ!
Càng kinh ngạc hơn khi học sinh cả lớp chỉ nhìn sự hành hung mà không có bất cứ can thiệp nào! Hàng chục học sinh đứng nhìn, không một ai tiến đến can ngăn hay giúp đỡ cô giáo!
Suy thoái đạo đức có lẽ chưa đủ để mô tả vụ việc. Nó là một triệu chứng sâu xa hơn về công lí.
Sự tương đồng giữa hai sự kiện không chỉ nằm ở hành động “đuổi” tượng trưng hay thực tế, mà ở thông điệp về trách nhiệm tập thể.
Ở Harvard, Sandel dùng phương pháp Socratic để khơi dậy thói quen phản biện, biến sự im lặng thành bài học sống động.
Tại THCS Đại Kim, sự im lặng của học sinh, dù xuất phát từ nỗi sợ hãi chính đáng, đã biến lớp học thành một “vùng xám đạo đức”, nơi bạo lực được dung túng gián tiếp.
Hơn nữa, hiện tượng “bystander effect” – hiệu ứng nhân chứng – giải thích tại sao đám đông thường thụ động: Mỗi cá nhân nghĩ rằng “ai đó khác sẽ hành động”, dẫn đến sự liệt kháng tập thể.
Ở Việt Nam, nơi văn hóa tập thể mạnh mẽ nhưng đôi khi kìm hãm tiếng nói cá nhân, vụ việc này phản chiếu một vấn đề lớn hơn: Sự thờ ơ trước bạo lực học đường không chỉ làm tổn thương nạn nhân mà còn bào mòn nền tảng đạo đức xã hội.
Bài học công lí từ hai bối cảnh này là gì? Đó là lời kêu gọi hành động: Giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức mà phải rèn luyện lòng dũng cảm. Nhà trường cần tăng cường tư vấn tâm lí, xây dựng môi trường nơi học sinh dám can thiệp, qua các buổi thảo luận như của Sandel, khuyến khích tranh luận tự do và trách nhiệm chung.
Và xã hội, qua những vụ việc như thế này, phải nhìn nhận rằng công lí bắt đầu từ tiếng nói đầu tiên phá vỡ sự im lặng. Như Sandel từng nói, nếu công lí chỉ tồn tại khi tiện lợi, thì nó chẳng đáng giá gì cả.
Vụ việc tại THCS Đại Kim không chỉ là một xì căng đan đến rồi đi, mà là lời nhắc nhở rằng, trong lớp học, dù ở Harvard hay Hà Nội, mỗi chúng ta đều là thẩm phán của chính công lí mình theo đuổi. Chỉ khi dũng cảm lên tiếng, chúng ta mới thực sự xây dựng một xã hội công bằng, nơi không ai bị bỏ lại phía sau trong nỗi cô đơn của bất công.
Nguyễn Tuấn
Làm tôi nhớ chuyện của tôi nhiều năm trước. Năm 2011 tôi là một trong những người tổ chức Hội nghị AFES (Liên hiệp hội nội tiết châu Á) tại TPHCM. Buổi chiều trước hội nghị tôi đi ăn tối với các bạn lãnh đạo của ĐHQGHCM. Khi đi về hướng khách sạn Sheraton, nơi tôi lưu trú, bất ngờ một chiếc xe gắn máy chạy thiệt nhanh, khi ngang qua tôi, kẻ trộm giựt cái cặp táp của tôi. Máy tính xách tay, iPhone, iPad trong đó. Nhiều bài giảng cũng mất theo cái máy tính.
Điều làm tôi kinh ngạc là những người ngồi uống cà phê vĩa hè, không một ai can thiệp. Họ bình thản nhìn tôi rượt bọn cướp. Tôi nghĩ ở Úc tôi thì hai tay cướp này không cách gì thoát khỏi, vì chắc chắc 100% sẽ có người can thiệp.
https://www.facebook.com/share/1CPwc4nizT/
Không có nhận xét nào