Tổng thống Trump kết thúc chuyến công du 5 ngày ở châu Á với một loạt thành công về đối ngoại lẫn đối nội.
Võ Thị Thuý An
07/11/2025
Tổng thống Donald Trump lên chuyên cơ Không lực Một - (C): Reuters
Tối ngày 24/10 (theo giờ Mỹ), Tổng thống Mỹ Donald Trump rời thủ đô Washington để lên đường bắt đầu chuyến công du 5 ngày đến Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc, nhân dịp tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN mở rộng tại Malaysia và cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc.
Đây là chuyến công du đầu tiên của ông đến châu Á trong nhiệm kỳ thứ hai. Quan sát tình hình nội bộ Mỹ thời gian gần đây và hoạt động của Trump trong suốt chuyến đi, có thể đánh giá chuỗi công du này vừa giúp chính quyền đảng Cộng hoà gặt hái thành tựu đối ngoại, lẫn gây sức ép lên đảng đối lập về mặt đối nội.
Loạt chiến lợi phẩm đối ngoại tại châu Á: hàng miễn thuế, trung gian hoà giải, đất hiếm
Trong vòng sáu giờ sau khi hạ cánh xuống Kuala Lumpur - điểm dừng chân đầu tiên, để tham dự hội nghị thượng đỉnh của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Tổng thống Trump đã công bố các thỏa thuận và tuyên bố thương mại với bốn quốc gia, gồm Malaysia, Campuchia, Thái Lan và Việt Nam. Theo các tài liệu đã ký kết, 99-100% thực phẩm và nông sản và hàng công nghiệp của Mỹ nhập khẩu vào các thị trường này đều sẽ được miễn thuế - một chiến lợi phẩm lớn để mở rộng tối đa quyền tiếp cận của hàng hoá Mỹ tại các thị trường đầy tiềm năng ở Đông Nam Á.
Cũng tại Malaysia, vào ngày 25/10, Tổng thống Trump đã chủ trì lễ ký kết hiệp ước ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia, được xây dựng dựa trên một thoả thuận ngừng bắn nhằm ngăn chặn giao tranh biên giới giữa hai nước hồi cuối tháng 7. Khi ấy, ông Trump đã đe dọa áp dụng thuế quan cao hơn đối với cả hai nước để thuyết phục Phnom Penh và Bangkok chấm dứt cuộc giao tranh 5 ngày, khiến hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm nghìn người phải di tản.
Đưa tin về việc Trump chủ trì lễ ký kết hiệp ước ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia, trang web chính thức của Nhà Trắng tự hào khẳng định: “Đây là một thành tựu mang tính bước ngoặt đối với ngoại giao quốc tế mà chỉ có Tổng thống Trump mới có thể đạt được”. Bằng việc tận dụng đòn bẩy thuế quan để làm trung gian hòa giải giữa hai quốc gia Đông Nam Á lục địa, Tổng thống Trump không chỉ cho thấy Mỹ vẫn “cầm trịch” trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở một khu vực vốn được coi là thuộc phạm vi ảnh hưởng truyền thống của Trung Quốc. Bên cạnh đó, từ sự kiện này, có thể khẳng định, Washington đủ khả năng sử dụng quyền lực kinh tế để định hình trật tự thế giới theo hướng có lợi cho mình.
Đáng chú ý hơn, chuyến công du châu Á lần này của Trump còn nhằm mục đích mở ra một chuỗi cung ứng đất hiếm theo hướng đa dạng hoá, nhằm giảm bớt nguồn cung áp đảo từ Trung Quốc cho nhu cầu đất hiếm của các nhà sản xuất ở Mỹ. Điều này càng cần thiết hơn trong bối cảnh chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, khi Bắc Kinh bắt đầu mở rộng kiểm soát xuất khẩu đối với các vật liệu đất hiếm, công nghệ và các mặt hàng lưỡng dụng.
Trong một bản ghi nhớ (MoU) được ký kết với Malaysia, quốc gia Đông Nam Á đã đồng ý sẽ không cấm hoặc áp đặt hạn ngạch xuất khẩu sang Mỹ đối với các khoáng sản quan trọng hoặc các nguyên tố đất hiếm. Điều này có ý nghĩa chiến lược vì nó giúp hạn chế việc Bắc Kinh can thiệp đến quyết định xuất khẩu tài nguyên của Malaysia. Hiện Trung Quốc đang vận hành một nhà máy khai thác đất hiếm tại bang Perak (Malaysia) - liên doanh giữa công ty MCRE Resources của Malaysia và công ty nhà nước Trung Quốc Chinalco. Và sắp tới, Bắc Kinh cũng có khả năng sẽ xúc tiến mở rộng hợp tác chế biến đất hiếm tại quốc gia này. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ cũng ký với Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul một MoU về việc đảm bảo và đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản quan trọng. Tuy chi tiết về MoU với Thái Lan chưa được công khai với báo giới, song nó rất có thể cũng liên quan đến đất hiếm.
Không chỉ dừng chân ở Đông Nam Á, trong ngày công tác ở Nhật Bản (28/10), Tổng thống Mỹ cũng đã ký với Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae một thỏa thuận khung về đảm bảo nguồn cung đất hiếm. Nhật Bản hiện là quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực thu hồi nam châm đất hiếm và là một hình mẫu về đổi mới cho thế giới trong vấn đề tái chế nam châm. Trước khi đặt chân đến châu Á, trong cuộc họp trực tiếp với Thủ tướng Anthony Albanese ở Washington hôm 20/10, ông Trump cũng đã ký với lãnh đạo Australia thoả thuận về khoáng sản quan trọng trị giá 8,5 tỷ USD.
Mặc dù các tuyên bố không đề cập đến Trung Quốc, nhưng ở các mức độ khác nhau, chúng báo hiệu sự ủng hộ của mỗi quốc gia đối với mục tiêu của ông Trump nhằm giảm bớt sự vai trò thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng đất hiếm.
Trong khi Mỹ gặt hái được nhiều thoả thuận với các quốc gia trên, cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc - điều được thế giới mong chờ nhất trong chuyến công tác châu Á lần này của Tổng thống Mỹ - lại chỉ diễn ra trong 1 tiếng 40 phút. Đáng nói, hai bên không công bố tuyên bố chung sau khi kết thúc cuộc họp, cho thấy quan hệ hai nước vẫn còn nhiều vướng mắc.
Trong nước: Gây sức ép đến cùng với đảng đối lập
Tính đến ngày 30/10, Chính phủ liên bang Mỹ đã đóng cửa 30 ngày và vẫn chưa có dấu hiệu sắp mở cửa trở lại. Trước khi Tổng thống Trump lên đường sang châu Á, một số nghị sĩ đảng Dân chủ đã có phản ứng căng thẳng khi kêu gọi ông hủy chuyến đi, tập trung đàm phán để chấm dứt tình trạng chính phủ ngừng hoạt động. Tuy nhiên, chuyến đi của Trump vẫn diễn ra. Hôm 28/10, ngày Trump đặt chân đến Nhật Bản cũng là ngày Thượng viện Mỹ tổ chức lần bỏ phiếu thứ 13 về dự luật ngân sách tạm thời. Kết quả, cơ quan này vẫn không đạt đủ 60 phiếu thuận để thông qua dự luật.
Trong suốt gần bốn tuần chính phủ đóng cửa, Trump liên tục từ chối gặp các lãnh đạo Quốc hội Dân chủ, để mặc Quốc hội tự tìm thỏa thuận và đổ lỗi cho phe Dân chủ vì đã 12 lần bỏ phiếu chống các nghị quyết do phe Cộng hòa đề xuất nhằm chấm dứt tình trạng đóng cửa.
Quan sát kỹ, có thể thấy tình trạng đóng cửa chính phủ hiện nay dường như nằm trong tính toán của Trump khi ông đã lợi dụng dịp này để sa thải hàng loạt nhân sự liên bang. Chỉ trong hai tuần đầu tháng 10, có ít nhất 4.278 nhân viên liên bang đã bị sa thải. Không dừng lại ở con số đó, Giám đốc ngân sách Nhà Trắng Russ Vought cho biết việc sa thải liên bang trong thời gian đóng cửa sẽ là “trên 10.000”. Nỗ lực này có thể là một phần của “Dự án 2025” - một sáng kiến toàn diện do Quỹ Di sản (Heritage Foundation) và hơn 100 tổ chức bảo thủ khác tại Mỹ xây dựng trong thời gian Trump tranh cử tổng thống vào năm ngoái, nhằm mục tiêu chuẩn bị một lộ trình chi tiết để cải tổ sâu rộng chính phủ liên bang.
Kể từ năm 1981, nước Mỹ đã có 15 lần đóng cửa chính phủ liên bang, khiến hàng trăm nghìn công nhân phải nghỉ việc. Tuy nhiên, chuyện tìm cách sử dụng việc đóng cửa chính phủ để sa thải nhân viên là điều chỉ xảy ra dưới thời Trump. Việc sa thải được dự đoán sẽ làm gián đoạn hoạt động của chính phủ, bao gồm cả việc điều tra các đợt bùng phát dịch bệnh và công tác chuẩn bị cho kỳ tuyển sinh đại học.
Bên cạnh đó, điều đáng chú ý hơn là tình trạng đóng cửa chính phủ kéo dài có thể khiến thời gian thông qua đạo luật y tế của đảng Dân chủ tiếp tục bị trì hoãn, trong khi đạo luật này vốn được xem là công cụ giúp đảng Dân chủ ghi điểm trong mắt cử tri. Theo tình hình hiện tại, từ tháng 10 cho đến đầu tháng 11, phía đảng Cộng hoà chưa vội vã thông qua dự luật nào. Trong khi đó, đảng Dân chủ đang chịu áp lực phải thông qua dự luật ngân sách y tế trước ngày 1/11 - ngày bắt đầu giai đoạn đăng ký hằng năm cho các chương trình bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc giá cả phải chăng ở Mỹ, để bảo vệ uy tín với cử tri. Các chương trình Head Start dành cho trẻ em từ các gia đình có thu nhập thấp cũng sẽ có nguy cơ bị gián đoạn nếu chính phủ không mở cửa trở lại vào đầu tháng 11.
Trước sức ép lớn, tình trạng đóng cửa chính phủ có khả năng cao sẽ không kéo dài sang giữa tháng 11. Rất có thể đảng Dân chủ sẽ “xuống nước” trước, chấp nhận thông qua đạo luật cắt giảm chi tiêu của đảng Cộng hòa, để đổi lại việc dự luật chi ngân sách cho Đạo luật Chăm sóc Giá cả phải chăng được thông qua.
Trong bối cảnh dầu sôi lửa bỏng đối với đảng đối lập, việc Tổng thống Trump vẫn bình thản công du châu Á cho thấy một không khí hoàn toàn dễ chịu ở đảng Cộng hoà, rằng tình trạng đóng cửa chính phủ hiện tại không phải là vấn đề gì quá to tát đối với đảng cầm quyền. Trạng thái thờ ơ đầy khiêu khích của đảng Cộng hoà không phải là mới đây. Trước đó, hôm 10/10, đảng Cộng hoà ở Hạ viện nhân dịp chính phủ đóng cửa đã quyết định nghỉ phép và huỷ mọi cuộc họp bỏ phiếu tại Hạ viện. Các động thái trên cho thấy chính quyền Cộng hoà đang muốn gây sức ép tối đa lên đảng Dân chủ, buộc phe đối lập phải nhượng bộ và chấp nhận dự luật cắt giảm ngân sách của đảng Cộng hoà, đổi lại dự luật y tế của đảng Dân chủ sẽ được thông qua để tái mở cửa chính phủ.
***
Nhìn lại, trong chuyến công du châu Á lần này, Tổng thống Trump đã không thoả mãn giới quan sát ở hai điều quan trọng: một là, không đi đến một tuyên bố chung hoặc một thoả thuận thương mại với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình; hai là, bỏ qua chương trình nghị sự chính thức của Hội nghị Thượng đỉnh APEC.
Tuy vậy, về phía chính quyền đảng Cộng hoà ở Mỹ, chuyến đi của Trump vẫn là một thành công lớn khi ông vừa mang về một loạt chiến lợi phẩm đối ngoại - mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Đông Nam Á, khẳng định vai trò trung gian hoà giải chưa từng có trong tiền lệ ở Đông Nam Á lục địa, mở rộng các nguồn cung đất hiếm mới thay thế nguồn từ Trung Quốc, đồng thời kéo dài thời gian để gây sức ép cho đảng đối lập liên quan đến việc đóng cửa chính phủ.
VSF
Không có nhận xét nào