Thu Hằng /RFI
11/11/2025
Tàu đánh cá của ngư dân bị bão Kalmaegi đánh hỏng, trôi vào bờ dọc con đường chính tại làng chài Vũng Chèo ở miền Trung Việt Nam, ngày 08/11/2025. REUTERS - MINH NGUYEN
Bão lũ dồn dập, gây thiệt hại gần 61.000 tỷ đồng cho Việt Nam tính từ đầu năm 2025 và khiến gần 250 người thiệt. Càng về cuối năm, bão càng dữ dội dồn dập khiến người dân chưa khắc phục xong hệ quả của trận trước, đã phải hứng chịu đợt tiếp theo. Từ nay đến cuối năm, trên Biển Đông có khoảng 2-4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới và khoảng 1-2 cơn có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam.
Năm 2024, thiên tai đã khiến 501 người thiệt mạng và gây tổn thất kinh tế ước tính 90.277 tỷ đồng, theo trang VnEconomy. “Nếu theo quy luật thì năm nay (2025), mưa lũ sẽ giảm”, theo thứ trưởng bộ Nông Nghiệp và Môi Trường Nguyễn Hoàng Hiệp, được trang Người Lao Động trích dẫn, “tuy nhiên, tính đến thời điểm này, tình hình mưa lũ xảy ra trong năm 2025 không nhỏ hơn so với 2024”.
Cường độ bão lớn vì biến đổi khí hậu
Do nằm ở vùng nhiệt đới, Việt Nam phải đối mặt với tác động từ các cơn bão ở Bắc Thái Bình Dương cũng như lốc xoáy nhiệt đới nguy hiểm ở Nam Thái Bình Dương. Việt Nam vẫn “quen” với mùa bão, nhưng cường độ bão ngày càng dữ dội hơn. Có nhiều lý do giải thích cho hiện tượng này, trong đó có hai điểm chính : biến đổi khí hậu do hoạt động của con người và tình trạng đô thị hóa mạnh mẽ.
Bão được hình thành trên biển khi nhiệt độ bề mặt đại dương đạt 27°C. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, “vùng biển Tây Bắc Thái Bình Dương bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, nhiệt độ nóng lên, mặt nước biển cũng nóng lên, kéo theo lượng hơi nước trong khí quyển tích tụ nhiều hơn. Và đây là điều kiện để hình thành những cơn bão rất mạnh”, theo giải thích của phó giáo sư, tiến sĩ Mai Văn Khiêm, được báo điện tử Chính Phủ trích dẫn.
Quảng cáo
Ngoài ra, diễn biến bão cũng rất khó lường. Có những cơn bão di chuyển rất nhanh trên biển nhưng lại chậm khi vào đất liền (bão số 10 Bualoi), gây mưa lớn kéo dài. Nhưng cũng có cơn bão (bão số 11 Matmo), không gây gió mạnh trên biển và đất liền Việt Nam, song hoàn lưu bão kết hợp với đới gió đông nam của áp cao cận nhiệt đới đã gây ra mưa rất lớn, tại các tỉnh phía Đông Bắc Bộ (gồm Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Ninh) và Hà Nội.
Một trường hợp khác là Huế, vừa mới tuyên bố chấm dứt đợt mưa lũ lịch sử kéo dài 23 ngày (từ 15/10-06/11). Ba trận lũ lịch sử quét qua thành phố, có nơi nước ngập 1,7 m, mực nước sông Hương có lúc đạt đỉnh ở mức 5,05 m (chỉ thua đỉnh lũ lịch sử 5,81 m năm 1999). Hội An cũng chìm trong nước. Một người dân cho AFP biết :
Mọi người đều bị sốc vì đã chuẩn bị nhưng không nghĩ là nước dâng cao lên như vậy. Mọi người cảm thấy bất lực trước quy mô thiệt hại.
“Sống chung với nước” phiên bản mới
Biển đổi khí hậu không làm tăng số lượng bão nhưng làm tăng cường độ và có thể trở thành “hiện tượng bình thường mới” trong tương lai. Còn theo nhận định của AP ngày 05/11, “biến đổi khí hậu đang định hình lại mùa bão của Việt Nam”. Mỗi cơn bão đều tự tạo ra con đường hủy diệt riêng. Lượng mưa kỷ lục đã biến đường phố thành sông, khiến các sườn dốc sạt lở và đất đai gần như không có thời gian để phục hồi giữa các cơn bão.
Người dân nghèo là những nạn nhân đầu tiên của bão, lũ. Chỉ trong một đêm, tài sản bị cuốn hết theo dòng nước. Nhìn rộng hơn, hoạt động nông nghiệp, thủy sản và nhà máy - được coi là xương sống của nền kinh tế - bị gián đoạn. Thiệt hại vì thiên tai được thẩm định tương đương với 2% GDP, trong khi đất nước lại đang đặt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.
Việt Nam ước tính sẽ cần chi từ 55 tỷ đến 92 tỷ đô la trong thập niên này để quản lý và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu. Theo quy hoạch tổng thể quốc gia đến năm 2030, chính phủ đã cam kết hơn 6 tỷ đô la để xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm, lập bản đồ các khu vực có nguy cơ cao và di dời các cộng đồng ra khỏi vùng nguy hiểm. Và để “sống chung với nước”, Việt Nam tham khảo việc tái thiết các “thành phố bọt biển” (sponge city) có thể hấp thụ và giải phóng nước một cách tự nhiên.
Mô hình “thành phố bọt biển” xuất phát từ Trung Quốc và đã được nhiều nước trên thế giới thực hiện. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), khái niệm này được dùng để mô tả các khu đô thị có khả năng “ngậm nước” cao như miếng bọt biển, thông qua giải pháp như cây xanh, hồ nước, công viên, hoặc cấu trúc phù hợp giúp hấp thụ nước mưa và ngăn ngừa ngập lụt. Hãng tin Mỹ lấy ví dụ tại Vinh, có quy mô nhỏ, ý tưởng “thành phố bọt biển” đang dần hình thành : mở rộng mạng lưới thoát nước, tạo các lưu vực lũ và bờ sông được biến thành không gian xanh có thể hấp thụ và sau đó thoát nước sau những trận mưa lớn.
Đô thị hóa nhanh nhưng "quên" chống ngập lụt
AP nêu thực trạng là các thành phố của Việt Nam không được xây dựng để ứng phó với những cú sốc khí hậu. Khoảng 18 triệu người (gần 1/5 dân số Việt Nam) sống tại hai thành phố lớn nhất là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Cả hai đều nằm trên đồng bằng, từng là vùng đệm tự nhiên chống lũ lụt. Nhưng khi bê tông trải rộng trên các vùng đất ngập nước và đất nông nghiệp, các thành phố này đã mất khả năng hấp thụ nước mưa.
Theo một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Đại học Kyoto, trong giai đoạn 1986-1996, trùng với thời kỳ cải cách kinh tế Đổi Mới tạo ra cơn sốt xây dựng, Hà Nội đã mất gần 2/3 diện tích hồ chứa nước tại bốn quận nội thành. Các khu đô thị mới mọc lên với những tòa nhà cao tầng, đông dân, nhưng mạng lưới thoát nước lại không có quy mô phù hợp. Nhiều khu vực ở Hà Nội bị ngập nước gần một tuần sau trận mưa lớn gây lụt lội tháng 10/2025, đường phố thành kênh, đê sông Hồng bị đe dọa. Theo truyền thông Việt Nam, từ năm 2015 đến năm 2020, diện tích hồ nước ở Hà Nội bị san lấp tương đương với 285 sân bóng đá.
Theo một nghiên cứu năm 2024, hơn 3/4 diện tích Hà Nội - bao gồm phần lớn khu vực trung tâm đông dân cư - có nguy cơ bị ngập lụt. Thành phố hơn 8 triệu dân đã bị quá tải về cơ sở hạ tầng. Các nhà phát triển bất động sản phải đối mặt với những chỉ trích trên truyền thông Nhà nước về các hoạt động xây dựng không phù hợp, ví dụ xây dựng trên đất trũng hoặc đường xá không được kết nối với hệ thống thoát nước mưa và đào hồ “làm cảnh” thay vì làm chức năng giúp thoát nước mưa.
Một số nhà phát triển bất động sản lớn nhất Việt Nam đã bắt đầu thích nghi. Tại trung tâm du lịch ven biển Nha Trang, tập đoàn Sun Group đang xây dựng một khu đô thị mới theo mô hình “thành phố bọt biển” với vùng đất ngập nước rộng 60 hecta, được thiết kế để tích trữ và tái sử dụng nước mưa nhằm giảm ngập lụt và hấp thụ nhiệt. Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng đề xuất với thành phố Hồ Chí Minh xây dựng “thành phố bọt biển”. Ý kiến xây các bể chứa ngầm để tạm tích giữ nước khi mưa lớn cũng được nêu lên.
Nhìn chung, theo giới chuyên gia, các nhà quy hoạch đô thị phải tính đến những rủi ro khí hậu trong tương lai. Nhà nghiên cứu khí hậu Anna Beswick, Trường Kinh tế Luân Đôn (London School of Economics), nhận định “nếu chúng ta lập kế hoạch dựa trên kinh nghiệm trong quá khứ, thì sẽ không có sức bền trong tương lai”. Tình hình cấp bách đối với Việt Nam vì thiệt hại do thiên tai càng lớn, tăng trưởng và mục tiêu nước có thu nhập cao vào năm 2045 càng bị đe dọa.
https://www.rfi.fr/vi
Không có nhận xét nào