Kỳ 2: Mặt trận đang dùng tiền từ thiện thế nào?
Trường An /Tạp chí Luật Khoa
02/12/2025
Ảnh minh họa: Thiên Tân/Luật Khoa.
Tính đến ngày 25/11, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) cho biết Ban Vận động Cứu trợ Trung ương thuộc cơ quan này đã nhận được khoản đóng góp 2.088,5 tỷ đồng từ hơn 1,05 triệu cá nhân và hơn 61.000 doanh nghiệp.
Đó là chưa kể những khoản ngân sách mặt trận huy động được không qua kênh của Ban Vận động Cứu trợ Trung ương. Theo thống kê chưa đầy đủ, tính đến ngày 24/11, Mặt trận Tổ quốc các cấp đã huy động được hơn 3.200 tỷ đồng cho công tác cứu trợ mưa lũ.
Trước số tiền không thể xem là nhỏ, và trước tình thế MTTQVN đang có khuynh hướng độc quyền trong công tác vận động cứu trợ thiên tai, nhiều người ắt sẽ muốn đặt câu hỏi: MTTQVN đang dùng số tiền ấy như thế nào? Đây chắc hẳn là không phải là câu hỏi của riêng hiện tại, mà còn là vấn đề mà nhiều người đã thắc mắc mỗi khi thiên tai, dịch bệnh xảy ra.
Khi trao gửi niềm tin và tiền bạc cho một chủ thể làm từ thiện, ai cũng mong người nhận thể hiện sự minh bạch cao nhất. Đó là lý do từ khóa “sao kê” xuất hiện liên tục trong những vụ kêu gọi từ thiện.
Nhưng dường như ngôi sao này vẫn chưa chiếu đến đầu mối cứu trợ lớn nhất cả nước: MTTQVN.
Mỗi đợt bão lũ hay dịch bệnh, số tiền mà MTTQVN tiếp nhận từ nhân dân đều lên tới hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng.
Thế nhưng, việc MTTQVN dùng tiền cứu trợ như thế nào vẫn còn là câu hỏi lớn, khi các thông tin chưa thấy gì rõ ràng, minh bạch. Sự mập mờ này đe dọa mạnh mẽ niềm tin của các cá nhân, tổ chức đã nhiệt thành đóng góp với tâm nguyện hỗ trợ đồng bào trong cơn khốn khó.
Là một cơ quan nhà nước, nhân dân ắt hẳn chờ đợi MTTQVN trở thành hình mẫu cho tác phong minh bạch trong chuyện tiền từ thiện.
Rủi ro và bất cập của việc MTTQVN độc quyền từ thiện không chỉ nằm ở vấn đề tài chính, nó lớn hơn rất nhiều.
Nhìn lại những lần kêu gọi “đồ sộ” trước đây của MTTQVN
COVID-19 bùng phát…
Khi COVID-19 bùng phát ở Việt Nam, đặc biệt là ở TP. Hồ Chí Minh, MTTQVN đã kêu gọi toàn dân đóng góp để ủng hộ công tác chống dịch.
Tổng tài sản mà toàn hệ thống MTTQVN và Quỹ Vaccine huy động được tính đến ngày 1/5/2021 lên đến hơn 19.310 tỷ đồng. Trong đó, Quỹ Vaccine thu được hơn 8.779 tỷ đồng, và đã chi khoảng 6.938 tỷ đồng để mua vaccine và phục vụ chống dịch.
Đó là những gì chính quyền công bố, còn các khoản chi cụ thể như thế nào, ví dụ như hợp đồng mua vaccine thì không được công khai.
Mặc dù Chính phủ đã ra Thông tư số 41/2021, quy định rõ tại Điều 25 là phải công khai báo cáo tài chính của Quỹ Vaccine theo chu kỳ hằng tháng, mỗi sáu tháng, một năm và báo cáo quyết toán.
Thế nhưng, đến cuối năm 2021, Quỹ Vaccine mới giải ngân chưa đầy 5%. Đi kèm với đó là một vài báo cáo tài chính rời rạc, bất thường trên cổng thông tin của Bộ Tài chính và website chính thức của Quỹ Vaccine.
Thực trạng thiếu thông tin, thiếu minh bạch là điều nhận thấy rõ, thế nhưng vẫn có người bị xử phạt chỉ vì đưa ra nghi ngờ về sự thiếu minh bạch của Quỹ Vaccine.
Bão Yagi đổ bộ…
Từ trước đến nay, chỉ có thời điểm kêu gọi khắc phục bão Yagi vào năm 2024, MTTQVN mới công khai hàng nghìn trang sao kê về số tiền người dân đã ủng hộ qua tài khoản ngân hàng. Điều này như một động thái chưa từng thấy và cũng chưa được thấy lại.
Động thái trên nghe có vẻ minh bạch, nhưng cẩn thận nhìn nhận sẽ thấy rõ, tất cả thông tin đó được công bố cũng chỉ phản ánh số tiền mà MTTQVN đã nhận được mà thôi.
Đến tháng 11/2024, MTTQVN công bố đã tiếp nhận số tiền ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do bão Yagi là gần 2.186 tỷ đồng, trong đó đã phân bổ hơn 2.040 tỷ đồng cho 26 tỉnh, thành nằm trong vùng ảnh hưởng. Ngoài ra, MTTQVN chỉ cung cấp thêm các thông tin như: số tiền mỗi đợt phân bổ, số tiền các địa phương nhận được. Chấm hết.
Vào tháng 2/2025, MTTQVN tiếp tục cho biết tổng số tiền đã tiếp nhận lên đến 5.303 tỷ đồng, trong đó đã phân bổ 3.494 tỷ đồng cho các địa phương. Như bao lần, dữ liệu được công bố cũng chỉ có vậy.
Liệu từng đấy thông tin có đủ để người dân “yên tâm khi sự đóng góp của mình đã đến đúng địa chỉ và sẽ về được với người dân bị thiệt hại” như MTTQVN đã tuyên bố?
Từ đại dịch Covid-19 cho đến bão Yagi, và cũng tương tự với các đợt quyên góp hỗ trợ miền Trung mỗi mùa bão lũ, chúng ta hoàn toàn không thấy MTTQVN công bố chi tiết về việc dùng những số tiền này.
Còn hiện tại thì sao?
Con số hơn 2.000 tỷ đồng thống kê đến ngày 25/11 như đã đề cập ở đâu bài là kết quả của nhiều đợt kêu gọi sau bão số 10, số 11, số 12, số 13 và trong thời điểm mưa lũ ở miền Trung, Tây Nguyên tháng 11 vừa qua.
Ngoài ra, như đã thấy, từ đầu tháng 10 đến ngày 24/11, toàn hệ thống MTTQVN đã nhận được hơn 3.200 tỷ đồng tiền đóng góp từ người dân.
Tuy nhiên, tính đến cuối tháng 11, MTTQVN mới phân bổ khoảng 678,182 tỷ đồng qua 9 đợt cho 23 tỉnh, thành. Trong đó, các tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề trong trận mưa lũ ở Nam Trung Bộ nhận được số tiền như sau: Gia Lai nhận 45 tỷ đồng; Đắk Lắk nhận 40 tỷ đồng; Khánh Hòa nhận 20 tỷ đồng; Lâm Đồng nhận 20 tỷ đồng.
Và đó là tất cả những dữ liệu đầu ra của nguồn tiền từ thiện hàng nghìn tỷ đồng mà MTTQVN đã công bố.
Chi tiết hơn, một số đơn vị MTTQVN ở cấp xã cũng chỉ công khai các khoản tiền được nhận kèm sao kê các tài khoản đã chuyển tiền.
Vào tháng 10/2025, đại diện MTTQVN cho biết sẽ tiếp tục công khai danh sách sao kê như đợt bão Yagi để người ủng hộ nắm được. Đồng thời, danh sách hỗ trợ sẽ được niêm yết công khai ở từng thôn, xóm để cộng đồng cư dân giám sát. Còn về phía những người đã ủng hộ tiền cũng như những người dân khác có nhu cầu theo dõi thì không biết phải dùng cách nào để nắm bắt thông tin.
Có thể thấy, từ trước đến nay, các công bố của MTTQVN về việc dùng tiền từ thiện chỉ dừng lại ở việc nêu số tiền đã nhận, tổng số tiền đã phân bổ cho các địa phương. Ngoài ra, không có thông tin về số tiền còn tồn đọng qua từng năm hay danh mục chi tiết các khoản chi và minh chứng kèm theo.
Khi kiểm tra ngẫu nhiên các bản “báo cáo kết quả công tác mặt trận” được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của ủy ban MTTQVN các tỉnh Lào Cai (2024), Quảng Bình (2024), ta cũng chỉ bắt gặp những thông tin rất chung chung. Trong những bản báo cáo này, những khoản chi hàng tỷ, hàng trăm triệu đồng cũng được liệt kê rất đại khái, ví dụ như: chi 800 triệu đồng cho ba huyện để mua nhu yếu phẩm; hỗ trợ 638 triệu đồng cho gia đình có nạn nhân bị lũ cuốn trôi hay gặp sự cố khác; trao 16.000 suất quà và tiền mặt trị giá trên 9,58 tỷ; v.v.
Những thông tin chung chung, mơ hồ như vậy không thể khẳng định bất cứ điều gì. Dựa vào đó người dân không thể biết số tiền mà mình gửi gắm có đến đúng nơi, đúng lúc và dùng đúng mục đích hay không.
Rất nhiều người từng mỉa mai chuyện vợ chồng Công Vinh – Thủy Tiên sao kê số tiền kêu gọi 177 tỷ trong một tờ giấy A4. Nhưng có vẻ một cơ quan có bộ máy bài bản như MTTQVN cũng không khá hơn là bao.
Trong khi đó, MTTQVN đã ban hành Hướng dẫn số 16, quy định phải công khai, minh bạch việc tiếp nhận, phân bổ, hỗ trợ kinh phí đến các địa phương và các đối tượng hỗ trợ để người dân giám sát. Đồng thời, phải thực hiện quyết toán, quản lý hồ sơ, chứng từ theo Thông tư số 41/2022 của Bộ Tài chính.
Quy định một đằng, thực tế lại đi theo một nẻo, đó là hiện trạng đã diễn ra suốt nhiều năm qua.
Theo dự báo của The New York Times, mỗi năm Việt Nam sẽ gánh chịu thiệt nặng hơn về bão lũ. Nếu không thay đổi tình trạng này, e là mỗi đợt bão lũ đi qua, niềm tin và sự nhiệt thành san sẻ, “lá lành đùm lá rách” của người dân sẽ lại phải tiếp tục vơi đi ít nhiều, trước những câu hỏi về tính minh bạch vẫn chưa được giải đáp thỏa đáng. Điều này càng nghiêm trọng hơn khi MTTQVN đã trở thành tổ chức từ thiện gần như độc quyền trong mỗi dịp thiên tai, dịch bệnh.
https://luatkhoa.com/2025/12/mat-tran-to-quoc-doc-quyen-cuu-tro-ky-2-mat-tran-dang-dung-tien-tu-thien-the-nao/
Không có nhận xét nào